Y ỐC KHÊ THANH THÔNG NGŨ DẠ (236)
咿喔溪聲通五夜
Tiếng gà eo óc suốt năm canh
Ngũ
dạ 五夜: Tức “năm canh” (ngũ
canh 五更). Thời cổ dân gian chia ban đêm
ra làm 5 thời đoạn, dùng trống để báo, cho nên gọi là “ngũ canh”.
Trong Nhan Thị gia huấn – Thư chứng 颜氏家训 - 书证 của Nhan Chi Thôi 颜之推 thời
Bắc Tề có ghi :
Hán
Nguỵ dĩ lai, vị vi giáp dạ, ất dạ, bính dạ, đinh dạ, mậu dạ. Hựu vân cổ: nhất cổ,
nhị cổ, tam cổ, tứ cổ, ngũ cổ. Diệc vân nhất canh, nhị canh, tam canh, tứ canh,
ngũ canh, giai dĩ ngũ vi tiết.
汉魏以来, 谓为,
甲夜, 乙夜, 丙夜,
丁夜, 戊夜. 又云鼓, 一鼓, 二鼓, 三鼓, 四鼓, 五鼓. 亦云一更, 二更, 三更, 四更, 五更, 皆以五为节.
(Từ thời Hán Nguỵ đến nay, gọi là giáp
dạ, ất dạ, bính dạ, đinh dạ, mậu dạ. Cũng gọi là cổ, nhất cổ, nhị cổ, tam cổ, tứ
cổ, ngũ cổ. Cũng gọi là nhất canh, nhị canh, tam canh, tứ canh, ngũ canh, đều
lấy ngũ làm 5 thời đoạn)
Trong Hoạ Nguyên Lang Trung tùng bát nguyệt thập nhị chí thập ngũ ngoạn nguyệt
ngũ thủ 和元郎中从八月十二至十五玩月五首 của Vương Kiến 王建 thời
Đường có câu:
Ngưỡng đầu ngũ dạ phong trung lập
Tùng vị viên thời thời trực đáo viên
仰头五夜风中立
从未圆时直到圆
(Cả năm canh ngẩng đầu đứng trong gió
Đợi từ lúc trăng chưa
tròn cho đến lúc trăng tròn)
https://baike.baidu.com/item/%E4%BA%94%E5%A4%9C/2567988
Ở bản Chinh phụ ngâm
Hán Nôm hợp tuyển, câu 236 phần chữ Hán viết và phiên âm là:
咿喔溪聲通五夜
Y ốc khê thanh thông ngũ dạ
1- Chữ 喔 này Trong Khang
Hi tự điển có 2 cách phiên thiết:
ÁC: Quảng vận 廣韻 phiên thiết là Ư Giác 於角;
Tập vận 集韻, Vận hội 韻會, Chính vận 正韻phiên thiết là Ất Giác 乙角,
đều có âm là 渥 (ác),
có nghĩa là “kê thanh” 雞聲 (tiếng gà gáy).
ỐC: Tập vận 集韻phiên thiết là Ô
Cốc 烏谷, âm 屋 (ốc), có nghĩa là “trĩ thanh” 雉聲 (tiếng chim trĩ
kêu).
Trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu có âm là Ác.
2- Chữ 溪 này âm Hán Việt là “khê” có nghĩa là “khe, giòng nước trong núi không thông ra đâu” (Thiều Chửu). Đúng ra là “kê” 鷄có nghĩa là gà, “kê thanh” 鷄聲là tiếng gà gáy.
Bản Chinh phụ ngâm khúc của Vân Bình Tôn Thất
Lương là:
咿喔鷄聲通五夜
Y ốc khê thanh thông ngũ dạ
Chữ Hán viết là “kê”, nhưng lại phiên âm là “khê”.
Như vậy, câu 236 viết đúng và
phiên âm đúng là
Y ác kê thanh thông ngũ dạ
咿喔鷄聲通五夜
Bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Gà eo óc gáy sương năm trống (201)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/9/2021