Dịch thuật: Điểm đặc sắc của nước Lỗ

 

ĐIỂM ĐẶC SẮC CỦA NƯỚC LỖ

          Thời Xuân Thu, Lỗ là một nước yếu, lúc đầu bị nước Tề khống chế, kế đó bị nước Ngô, cuối cùng bị nước Việt. Nhưng nước Lỗ cũng là nước có nền văn hoá cao nhất trong số các nước. Tông Chu 宗周 ⁽¹⁾ bị huỷ diệt và Thành Chu 成周 ⁽²⁾ thời Xuân Thu mấy lần bị phá hoại càng gia tăng địa vị văn hoá của nước Lỗ. Năm 540 trước công nguyên, Hàn Tuyên Tử 韩宣子 nước Tấn đến thăm, nhìn thấy điển tịch mà Thái sử nước Lỗ tàng trữ, đã nói rằng:

Chu lễ tận tại Lỗ hĩ

周礼尽在鲁矣

(Lễ nhà Chu hết thảy ở tại nước Lỗ)

          Trước đó mấy năm, công tử Quý Trát 季札 nước Ngô đi thăm các nước, khi đến nước Lỗ đã thỉnh cầu được nghe tấu các loại “Chu nhạc” 周乐. Có thể thấy, “Chu nhạc” cũng “tận tại Lỗ hĩ”. “Lễ nhạc” không chỉ đại biểu riêng cho “tinh thần văn minh” 精神文明, luận về “vật chất văn minh” 物质文明 cũng là điều phải kể đầu tiên. Năm 589 trước công nguyên, nước Lỗ hướng đến nước Sở cầu hoà, hối lộ thợ mộc, thợ thêu, thợ dệt và thợ may mỗi loại thợ 100 người. Có thể thấy những ngành nghề này đã đặc biệt phát triển tại nước Sở. Trong lịch sử Trung Quốc, kĩ sư kiến trúc nổi tiếng đầu tiên là Công Thâu Ban 公输般, tức “vị thầy Lỗ Ban” mà nghề thợ mộc Nhật Bản tôn thờ (班 và 般 thời cổ đồng âm), chính là người nước Lỗ sinh ra lúc Khổng Tử 孔子 qua đời không lâu.

          Đương thời Xuân Thu, tại nhiều quốc gia, “Chu lễ” đã thành một đoạn lịch sử mơ hồ, nhưng người Lỗ đặc biệt thành kính tuân thủ, đồng thời được xem là một môn học trọng đại để học tập. Đương thời tại nước Lỗ có một nhóm người chuyên truyền thụ lễ văn, đồng thời “đạo diễn” lễ nghĩa là nghề nghiệp. Nhóm người này gọi là “Nho” 儒. Người Lỗ trọng lễ tin Nho từng tạo nên đầu đề câu chuyện của một giai đoạn lịch sử. Lỗ Chiêu Công 鲁昭公 có một lần hội minh với vị quân chủ nước Tề. Tề quân khấu đầu với Lỗ Chiêu Công, nhưng Lỗ Chiêu Công chỉ vòng tay đáp lễ.  Người Tề cả giận, quan đại phu coi về lễ của nước Lỗ giải thích rằng: Dựa vào lễ, quả quân ngoài đối với thiên tử ra, những người khác đều không thể khấu đầu. Thử nghĩ xem, đương thời Tề là nước mạnh như thế nào, Lỗ là nước yếu như thế nào; Lỗ đối với Tề không biết đã cắt bao nhiêu đất, binh dịch cũng không biết đã phục vụ qua bao nhiêu lần; thế mà lần này không khấu đầu, chỉ nhân vì trong “Chu lễ” không có ghi chép, mà không thể linh hoạt. Sau đó mấy năm, người Tề mời Chiêu Công đến đất Tề hội minh, cố ý đốc thúc Chiêu Công khấu đầu, Chiêu Công đành phải làm theo. Đương thời người Tề hát bài ca chê cười rằng:

          Lỗ nhân chi cao! Sổ niên bất giác. Sử ngã cao đạo. Duy kì Nho thư, dĩ vi nhị quốc ưu.

          鲁人之皋! 数年不觉. 使我高蹈. 惟其儒书, 以为二国忧.

          Bài ca này dịch sang hiện đại, đại ý là:

          Người Lỗ ngoan cố!  Mấy năm không tỉnh ra. Khiến chúng tôi lại phải bôn ba. Một mực tử thủ sách Nho của họ, gây ra sự phiền phức vô hạn cho hai nước.

Chú của người dịch

1- Tông Chu 宗周: Chỉ khu vực Phong kinh 豐京 và Hạo kinh 鎬京, vương đô triều Tây Chu. Phong kinh là khu vực tông miếu triều Tây Chu; Hạo kinh là trung tâm cư trú và xử lí chính trị, cả hai hợp xưng là Phong Hạo 豐鎬.

https://baike.baidu.hk/item/%E5%AE%97%E5%91%A8/8550143

2- Thành Chu 成周: Chỉ kinh sư của vương triều Tây Chu, vị trí tại Lạc Dương 洛陽  Hà Nam 河南. Tên gọi này được thấy ở “Hà tôn minh văn” 何尊銘文 đời Chu Thành Vương 周成王 năm thứ 5.

https://baike.baidu.com/item/%E6%88%90%E5%91%A8/1860379

                                                                Huỳnh Chương Hưng

                                                                Quy Nhơn 20/9/2021

Nguyên tác

LỖ QUỐC ĐÍCH ĐẶC SẮC

鲁国的特色

Trong quyển

 TRUNG QUỐC SỬ CƯƠNG

中国史纲

Tác giả: Trương Ấm Lân 张荫麟

Bắc Kinh: Hoá học công nghiệp xuất bản xã, 2017