“TAM HOÀNG NGŨ ĐẾ”
(kì 4)
Ngũ Đế
Thiếu Hạo 少昊là một trong ngũ
Đế, tính Kỉ 己, danh Chí 挚, hiệu “Kim Thiên Thị”
金天氏, tương truyền ông là con của Hoàng Đế 黄帝, cũng có thuyết nói là con của Thái Hạo Phục Hi 太昊伏羲, nối theo pháp của Thái Hạo 太昊,
nên xưng là Thiếu Hạo 少昊. Sau khi lên ngôi dời
đô đến Khúc Phụ 曲阜, lấy tên chim làm quan danh, tại vị hơn 80 năm, sau
khi mất được táng ở Vân Dương 云阳. Vân Dương tức Vân
Dương sơn 云阳山, là một ngọn núi nhỏ bên ngoài Đông Môn thành Khúc Phụ.
Theo đó, Thiếu Hạo có khả năng là một
chi của bộ lạc Phục Hi, sau khi dời chỗ ở đến nơi nay là khu vực Sơn Đông trở
thành tập đoàn tộc Đông Di 东夷 của xã hội nguyên
thuỷ. Hiện tại, phía đông thành phố Khúc Phụ ở Sơn Đông có Thiếu Hạo lăng 少昊陵, bốn bề hình vuông, xếp đá làm núi, hình trạng hơi giống
kim tự tháp Ai Cập và di chỉ của người Maya châu Mĩ.
Chuyên Húc 颛顼, vị Đế thứ hai trong ngũ Đế, hiệu Cao Dương Thị 高阳氏, cư trú tại Đế Khâu 帝丘 (nay là bên
trong thành phố Bộc Dương 濮阳 tỉnh Hà
Đế Cao Dương chi miêu duệ hề
Trẫm hoàng khảo viết Bá Dung
帝高阳之苗裔兮
朕皇考曰伯庸
(Ta là con cháu Đế Cao Dương thị
Phụ thân đã mất của ta tên tự là Bá Dung)
Cho thấy Khuất Nguyên lấy Chuyên Húc làm tổ. Trong Sử kí 史记 nói
rằng, ông:
Tĩnh uyên hữu mưu, sơ thông nhi tri sự; dưỡng
tài dĩ nhậm địa, tái thời dĩ tượng thiên, y quỷ thần dĩ chế nghĩa, trị khí dĩ
giáo hoá, khiết thành dĩ tế tự.
静渊有谋, 疏通而知事; 养材以任地, 载时以象天, 依鬼神以制义, 治气以教化, 洁诚以祭祀.
(Trầm
tĩnh vững vàng, thông đạt và biết lí lẽ sự vật; nuôi trồng các loại hoa màu để lợi
dụng sức đất, tính toán thời tiết bốn mùa để thuận ứng với tự nhiên, dựa theo
quỷ thần để chế định lễ nghĩa, thuận theo khí ngũ hành để giáo hoá muôn dân, giữ
sạch thân tâm để tế tự quỷ thần.)
Đó là
nói ông có thể căn cứ thiên tượng, địa lí để ghi chép thời lệnh, gieo trồng mùa
màng; có thể dựa theo ý chỉ của quỷ thần mà chế định quy phạm hành vi, định ra
nghi thức tế tự, lấy phương pháp giáo hoá để quản lí bách tính. Có thể thấy văn
hoá lúc bấy giờ đã có bước tiến bộ rất dài.
Đế Khốc 帝喾, vị thứ ba trong ngũ Đế, cũng xưng là “Cao Tân Thị” 高辛氏, là tằng tôn của Hoàng Đế, cháu gọi bằng chú bác của
Chuyên Húc, tổ phụ là Huyền Hiêu 玄嚣, một người con khác
của Hoàng Đế. Năm ông 30 tuổi kế theo Chuyên Húc làm thủ lĩnh, trong Sử kí – Ngũ Đế bản kỉ 史记 - 五帝本纪nói rằng:
Thông dĩ tri viễn, minh dĩ sát vi, thuận
thiên chi nghĩa, tri dân chi cấp, nhân nhi uy, huệ nhi tín, tu thân nhi thiên hạ
phục, thủ địa chi tài nhi tiết dụng chi, phủ giáo vạn dân nhi lợi hối chi, lịch
nhật nguyệt nhi nghinh tống chi, minh quỷ thần nhi kính sự chi.
聪以知远, 明以察微, 顺天之义, 知民之急, 仁而威, 惠而信, 修身而天下服, 取地之财而节用之, 抚教万民而利诲之, 历日月而迎送之, 明鬼神而敬事之.
(Thông
để thể hiểu rõ tình hình ở nơi xa, minh để xét được sự lí tế vi, thuận ứng ý chỉ
của trời, biết nỗi cấp bách của dân. Nhân đức mà uy nghiêm, ôn hoà mà thủ tín,
tu dưỡng bản thân mà thiên hạ quy phục, lấy sản vật của đất mà tiết kiệm dùng,
vỗ yên giáo hoá muôn dân đem lại lợi ích cho dân, tính toán sự vận hành của mặt
trời mặt trăng mà định ra tiết khí, cung kính nghinh tống mặt trời mặt trăng xuất
nhập, minh thức quỷ thần mà cẩn thận phụng thờ.)
Đế Khốc là người tổ chức và
lãnh đạo có đầu óc. Tương truyền ông sinh bốn người con, ông Nghiêu 尧 trong
số đó. Sau khi Chuyên Húc, Đế Khốc mất, được táng ở ngoại thành huyện Nội Hoàng
内黄tỉnh Hà
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/7/2021
Nguyên tác Trung văn
“TAM HOÀNG NGŨ ĐẾ”
“三皇五帝”
Trong quyển
TRUNG QUỐC VĂN HOÁ YẾU LƯỢC
中国文化要略
Tác giả: Trình Dụ Trinh 程裕祯
Bắc Kinh: Ngoại ngữ giáo học dữ nghiên cứu xuất bản
xã, 2017