PHẬT GIA
NHIẾP MA ĐẰNG VÀ TRÚC PHÁP LAN
Nhiếp Ma Đằng 摄摩腾 (? – năm 73), người Trung Thiên Trúc 中天竺 (cổ Ấn Độ). Trúc Pháp Lan 竺法兰, không rõ năm sinh năm mất, cũng là người Trung Thiên Trúc. Thời Minh Đế 明帝 triều Đông Hán họ đến Trung Quốc truyền thụ Phật giáo, kinh văn mà họ dịch ra là bộ Phật kinh dịch sang tiếng Hán đầu tiên của Trung Quốc, có địa vị trọng yếu trong lịch sử Phật giáo Trung Quốc. Họ là cao tăng Thiên Trúc sớm nhất đưa Phật giáo truyền vào Trung Quốc, thế xưng là Thánh tăng.
Vĩnh Bình cầu pháp永平求法
Phật giáo từ Ấn Độ truyền vào Trung Quốc
từ lúc nào, niên đại đích xác đã không thể khảo chứng, chậm nhất là khoảng thời
Lưỡng Hán, Phật giáo đã lưu truyền tại Trung Quốc. Đương thời đa phần là tăng lữ
ngoại quốc không ngại đường xa đến Trung Quốc truyền giáo, rải rác phân tán, không
có quy mô. Còn Phật giáo chính thức truyền vào là bắt đầu từ “Vĩnh Bình cầu
pháp” 永平求法.
Tương truyền, vào niên hiệu Vĩnh Bình 永平 thời Đông Hán, Hán
Minh Đế Lưu Trang 汉明帝刘庄 đêm ngủ ở Nam cung 南宫, mộng thấy một vị thần tiên, thân kim sắc,
có hào quang vây quanh, nhẹ nhàng từ phương xa bay đến, giáng hạ trước ngự điện.
Hôm sau, Lưu Trang đem việc đó hỏi quần thần. Một vị đại thần bác học đa tài
nói rằng:
- Nghe
nói nước Thiên Trúc phía tây (cổ Ấn Độ)
có một vị đắc đạo xưng là “Phật”, không chỉ có thể bay trên không trung, mà còn
thần thông quảng đại. Hoàng thượng mộng thấy có thể chính là Phật.
Thế là Minh Đế phái sứ giả Tần Cảnh 秦景 trong Vũ Lâm Lang 羽林郎 (cấm quân – ND), bác học đệ tử
Vương Tuân 王遵 gồm 13 người đi Tây vực, cầu đạo Phật. Đoàn người qua Thiên sơn,
vượt núi cao, tại nước Đại Nguyệt Chi 大月氏 ở Tây Vực gặp được
cao tăng Thiên Trúc Nhiếp Ma Đằng摄摩腾 và Trúc Pháp Lan竺法兰 đang du hoá tuyên giáo nơi đó. Thế là họ mời Phatạ tăng đến Trung
Quốc giảng Phật pháp, đồng thời dùng bạch mã thồ kinh Phật, tượng Phật, vượt
núi băng sông, đến năm Vĩnh Bình thứ 10 (năm 67) đến kinh thành Lạc Dương 洛阳.
Để bày tỏ sự hoan nghinh đối với họ,
năm sau Hán Minh Đế ra sắc lệnh xây tinh xá cư trú cho Nhiếp Ma Đằng và Trúc
Pháp Lan theo dạng thức Thiên Trúc. Nghĩa gốc của 寺 (tự) vốn là quan thự, nhân vì Nhiếp Ma Đằng
và Trúc Pháp Lan lúc đầu đến trú tại quan thự, lại khách nước ngoài, để thể hiện
sự đãi ngộ theo lễ, nên vẫn gọi chỗ cư trú mới là “tự” 寺.
Tên gọi “Bạch Mã” 白马, theo truyền thuyết, là lấy từ việc bạch mã thồ kinh, do đó mà có tên “Bạch Mã tự” 白马寺, đó chính là chùa Phật (Phật tự 佛寺) sớm nhất của Trung Quốc. Bắt đầu từ Bạch Mã tự, tăng viện Trung Quốc đều phiếm xưng là “tự”, Bạch Mã tự cũng nhân đó được cho là nơi phát nguyên của Phật giáo Trung Quốc.
Vĩnh Bình cầu pháp đã đánh dấu Phật giáo chính thức do quan phương truyền vào Trung Quốc.
Xuất hiện bản kinh Phật dịch sang tiếng Hán
Nhiếp Ma Đằng xuất thân trong một gia
đình hiển hách Bà La Môn Ấn Độ, ông vân du bốn phương, lấy việc tuyên dương
giáo hoá làm nhiệm vụ của mình. Cao tăng cổ Ấn Độ Trúc Pháp Lan, tự nói tụng
kinh mấy vạn chương, là bậc thầy của học giả Ấn Độ, vân du bốn phương cùng Nhiếp
Ma Đằng.
Nhiếp Ma Đằng và Trúc Pháp Lan sau khi
vào Trung Quốc, tích cực học Hán ngữ. Do bởi Phật giáo đương thời vừa mới truyền
vào Trung Quốc, cho nên họ không tuyên giảng kinh Phật ở nhiều nơi, mà tại Bạch
Mã tự dịch kinh là chính, từ đó khiến Trung Quốc bắt đầu có bản kinh Phật dịch
sang tiếng Hán. Trước tiên họ tại Thanh Lương đài 清凉台đồng dịch Tứ thập nhị chương kinh 四十二章经, sắc lệnh tàng trữ
tại Lan Đài thạch thất 兰台石室 gian thứ 14. Năm Vĩnh Bình thứ 16 (năm 73)
thời Đông Hán, Nhiếp Ma Đằng tại Lạc Dương viên tịch, được an táng tại Đông viện
Bạch Mã tự, tức nay là mộ Nhiếp Ma Đằng. Sau khi Nhiếp Ma Đằng viên tịch, Trúc
Pháp Lan đơn độc phiên dịch điển tịch Phật giáo khác từ Tây vực mang đến: Thập địa đoạn kết kinh 十地断结经 4 quyển, Phật bản sinh kinh 佛本生经 1 quyển, Phật bản hành kinh 佛本行经 5 quyển v.v... Đó là một số trứ tác Phật học sớm nhất của Trung Quốc.
Trúc Pháp Lan mất tại Bạch Mã tự lúc hơn 60 tuổi, được an táng phía Tây viện Bạch
Mã Tự, tức nay là mộ Trúc Pháp Lan.
Cao tăng Nhiếp Ma Đằng và Trúc Pháp Lan là hai vị Tị tổ khai sơn của Phật giáo Trung Quốc, cho nên hậu thế đều lấy Bạch Mã tự làm nơi phát nguyên của Phật giáo Trung Quốc, tôn là “Thích nguyên” 释源 và “Tổ đình” 祖庭.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 26/5/2021
( Rằm tháng 4 năm Tân Sửu)
Nguyên tác Trung văn
NHIẾP MA ĐẰNG HOÀ TRÚC PHÁP LAN
摄摩腾和竺法兰
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất bản xã, 2012, tái bản 2019