Dịch thuật: Tơ lòng đã đứt dây đàn Tiểu Lân (2586) ("Truyện Kiều")

 

TƠ LÒNG ĐÃ ĐỨT DÂY ĐÀN TIỂU LÂN (2586)

          Tiểu Lân 小怜/小憐: Tức Phùng Tiểu Lân (Liên) 冯小怜 (? – 580) tần phi của Hậu Chủ Bắc Tề Cao Vĩ 高纬, nguyên là thị nữ bên cạnh hoàng hậu Mục Da Lợi 穆邪利 của Cao Vĩ. Sau khi hoàng hậu bị thất sủng, đã dâng Phùng Tiểu Lân cho Cao Vĩ, Cao Vĩ phong nàng làm Thục Phi 淑妃. Phùng Tiểu Lân thông minh lanh lợi, giỏi đàn tì bà, tinh thông ca vũ, rất được Cao Vĩ sủng hạnh, được ngồi cùng chiếu, đi cùng xe với Cao Vĩ.

          Năm 577, Bắc Tề diệt vong, Phùng Tiểu Lân và Cao Vĩ bị quân nhà Chu bắt áp giải về Trường An. Cũng trong năm đó, Cao Vĩ bị giết chết, Phùng Tiểu Lân bị Bắc Chu Vũ Đế Vũ Văn Ung 北周武帝宇文邕 ban cho Đại Vương Vũ Văn Đạt 代王宇文达. Vũ Văn Đạt rất yêu quý. Bà phi Lí thị 李氏của Vũ Văn Đạt cùng Phùng Tiểu Lân tranh sủng, Phùng Tiểu Lân vu hãm Lí thị, Lí thị suýt bị hại chết.

          Ngoại thích triều Bắc Chu là Dương Kiên 杨坚 sát hại Vũ Văn Đạt, lại đem Phùng Tiểu Lân ban cho anh trai của Lí Thị là Lí Tuân 李询. Mẹ Lí Tuân biết Phùng Tiểu Lân từng hại qua con gái mình, bèn lệnh cho nàng tự sát.

          Phùng Tiểu Lân khi còn được Vũ Văn Đạt sủng ái, lúc đánh đàn tì bà, dây đàn bị đứt, nàng đã làm bài thơ:

Tuy mông kim nhật sủng

Do ức tích thời liên

Dục tri tâm đoạn tuyệt

Ưng khán tất thượng huyền

虽蒙今日宠

犹忆昔时怜

欲知心断绝

应看膝上弦

(Tuy nay được ơn sủng

Những hãy còn nhớ tiếc những ngày xưa

Muốn biết lòng đây đứt

Thì nhìn dây đàn ở trên gối này)

https://baike.baidu.com/item/%E5%86%AF%E5%B0%8F%E6%80%9C

          Ý nói Tiểu Lân lòng vẫn luôn hướng về người chồng đã mất là Cao Vĩ.

Còn chi nữa, cánh hoa tàn

Tơ lòng đã đứt dây đàn Tiểu Lân

(“Truyện Kiều” 2585 - 2586)

Tiểu Lân: Vợ vua nước Bắc Tề (nhà Tề thời Nam Bắc triều), nhà Tề đổ, Tiểu Lân bị bắt về Chu. Chu Vũ Đế gả nàng cho người khác. Nhân lúc gảy đàn, dây đàn đứt, nàng làm bài thơ có câu: “Dục tri tâm đoạn tuyệt, Ưng khán tất thượng huyền”, nghĩa là: Muốn biết lòng đứt thế nào, thì nên xem dây đàn ở trên đầu gối.

(Đào Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)

Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:

          Tiểu Lân Bắc Tề Hậu chủ thục phi dã, thiện tỳ bà, Hậu chủ ngộ hại, Chu Vũ Đế dĩ hứa Đại vương Đạt thậm bế chi. Thục phi đàn tỳ bà nhân huyền tuyệt thi vân: Thiết thừa kim nhật sủng, do ức tích thời duyên, dục tri tâm đoạn tuyệt, ưng khán tất thượng huyền.

          小憐北齊後主淑妃也, 善琵琶, 後主遇害, 周武帝以許代王達甚嬖之. 淑妃彈琵琶因絃絕詩云: 竊承今日寵, 猶憶昔辰緣, 欲知心斷絕, 應看膝上絃

          (Nàng Tiểu Lân là vợ ông Hậu chủ nước Bắc Tề, hay đàn tỳ bà sau vua Hậu chủ bị hại, vua Chu Vũ Đế đem gả cho Đại vương Đạt, Đạt yêu lắm. Thục phi nhân gẩy đàn đứt dây làm thơ rằng: Ngày nay được yêu trộm, còn nhớ ngày trước thương, muốn biết lòng ta đứt, xem dây đứt trên đùi)

(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960) 

Xét: Theo ý riêng, câu 2585 ý nói Thuý Kiều lòng vẫn luôn hướng về Từ Hải.

                                                                 Huỳnh Chương Hưng

                                                                 Quy Nhơn 09/4/2021