VAI NĂM TẤC RỘNG, THÂN MƯỜI THƯỚC CAO (2168)
Trong các thư tịch cổ,
khi nói đến vóc dáng chiều cao của con người, ta thường gặp những số đo mà nếu
đem so với hiện tại sẽ thấy rất con người rất cao. Như trong Sử kí 史记 khi
miêu tả Khổng Tử 孔子 đã viết rằng:
Thân trường cửu xích
lục thốn, nhân giai dĩ trường nhân nhi dị chi.
身长九尺六寸, 人皆以长人而异之
(Khổng Tử thân cao 9 thước 6 tấc, ai cũng cho là cao lớn và
lấy làm kì lạ)
- Trong Tam quốc chí 三国志 khi
miêu tả Khổng Minh 孔明đã viết rằng:
Thân cao bát xích, mỗi
tự tỉ vu Quản Trọng, Nhạc Nghị.
身高八尺, 每自比于管仲乐毅
(Thân cao 8 thước, thường tự ví mình với Quản Trọng, Nhạc
Nghị)
- Và trong Mạnh Tử - Cáo Tử hạ 孟子 - 告子下 có ghi:
Văn Vương thập xích,
Thang cửu xích.
文王十尺, 汤九尺
(Chu Văn Vương thân cao 10 thước, Thương Thang thân cao 9
thước)
Học giả Vương Sung 王充 thời Đông Hán đối với vấn đề chiều
cao của con người, nói rằng:
Thí do nhân hình nhất
trượng, chính hình dã, cố danh nam tử vi trượng phu ..... bất mãn
trượng giả, thất kì chính dã.
譬犹人形一丈, 正形也, 故名南子为丈夫..... 不满丈者, 失其正也.
(Như
nói cao 1 trượng, được xem là bình thường, cho nên gọi đàn ông là “trượng phu”..... nếu như người cao chưa đến 1 trượng, thì được xem không là bình thường)
Chiều
cao của người được ghi trong các thư tịch cổ sở dĩ chúng ta thấy rất cao chủ yếu
là bởi thước tấc thời đó xích độ rất nhỏ.
Cốt
xích 骨尺 (thước bằng xương) đời Thương phát hiện tại Ân Khư 殷墟, 1 xích 尺 (thước) chỉ có 15cm,
chưa bằng một nửa của xích hiên đại.
Đồng
xích 铜尺 (thước bằng đồng) đời Chu phát hiện trong ngôi
mộ cổ ở thôn Kim 金 Lạc
Dương 洛阳 tại
Hà Nam 河南, 1 xích 尺 (thước) chỉ có 17cm.
Từ thời
Thương Chu cho đến thời Minh Thanh, xích độ không ngừng biến hoá, về cơ bản có
xu thế ngày càng lớn. Chu Văn Vương cao 10 thước (thập xích) tức chỉ cao có
1m7, như vậy lúc bấy giờ được xem là có chiều cao bình thường.
(Theo http://m.fx361.com/news/2018/0409/3366688.html)
Râu hùm, hàm
én, mày ngài
Vai năm tấc rộng,
thân mười thước cao
(“Truyện
Kiều” 2167 – 2168)
Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích,
ghi rằng:
Đế Vương thế kỉ: Văn Vương thân tràng thập xích.
帝王世紀: 文王身長十尺
(Sách Đế Vương thế kỉ: Vua
Văn Vương mình dài mười thước)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Theo ý riêng, Nguyễn Du miêu tả Từ Hải “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao” chỉ là sử dụng thủ pháp ước lệ tượng trưng chứ không phải thực chỉ.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/01/2021