TRÊN TAM ĐẢO, DƯỚI CỬU TUYỀN (1685)
Tam
đảo: chỉ 3 ngọn núi tiên ở trên biển
là Bồng Lai 蓬莱, Phương Trượng方丈và
Doanh Châu瀛洲theo truyền thuyết thần thoại.
Trong Sử kí – Tần Thuỷ Hoàng bản kỉ 史记 - 秦始皇本纪 có ghi:
Tề nhân Từ Phất đẳng thướng thư, ngôn hải trung hữu tam thần sơn, danh viết Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu, tiên nhân cư chi.
齐人徐市等上书, 言海中有三神山, 名曰蓬莱, 方丈, 瀛洲, 仙人居之
(Đám Tề Phất người Tề dâng thư, nói là
trong biển có ba ngọn núi thần, tên là Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu,
tiên nhân ở nơi đó)
Và trong Sơn hải kinh 山海经 cũng có ghi:
Hải
thượng hữu tam toạ tiên sơn, Bồng Lai, Doanh Châu, Phương Trượng, sơn thượng thị
tiên cảnh, hữu trường sinh bất lão dược.
海上有三座仙山蓬莱, 瀛洲, 方丈, 山上是仙境, 有长生不老药
(Trên biển có ba ngọn núi tiên, Bồng
Lai, Doanh Châu, Phương Trượng, trên núi là cảnh tiên, có thuốc trường sinh bất
lão)
https://zhidao.baidu.com/question/123082737.html
Cửu
tuyền: tức “chín suối”, cũng gọi là “hoàng tuyền”
黄泉, “suối vàng” “tuyền đài”. Tục tín cho rằng, suối vàng
là nơi ở của người đã mất, cũng chỉ âm tào địa phủ. Trong Tả truyện - Ẩn Công nguyên niên 左传 - 隐公元年 chép rằng:
Xưa, Trịnh Vũ Công 郑武公 cưới
thê tử ở nước Thân, tên là Vũ Khương 武姜. Vũ Khương sinh ra
Trang Công 庄公và Cung Thúc Đoạn 共叔段.
Do vì Trang Công sinh ngược, khiến Vũ Khương kinh sợ, vì thế mà có tên là “Ngộ
Sinh” 寤生. Vũ Khương ghét Ngộ Sinh, chỉ yêu quý Cung Thúc Đoạn,
muốn lập Thúc Đoạn làm thế tử, nhiều lần thỉnh cầu Trịnh Vũ Công, nhưng Vũ Công
không bằng lòng. Đến khi Trang Công lên ngôi, Vũ Khương ngầm cùng Cung Thúc Đoạn
xin được phân phong ở ấp Chế 制. Trang Công bảo rằng:
“Ấp Chế là nơi hiểm yếu, trước đây Quắc Thúc 虢叔đã
chết nơi đó, nếu những thành ấp khác thì có thể”. Vũ Khương bèn xin phân phong ấp
Kinh 京. Trang Công bằng lòng, phong Cung Thúc Đoạn nơi đó, gọi
ông ta là Kinh Thành Thái Thúc 京城太叔. Đại phu Sái Trọng
祭仲nói rằng: “Đô thành phân phong nếu vượt quá một phần
ba quốc đô, thì đó là hoạ hại của đất nước. Chế độ của tiên vương có quy định:
thành ấp lớn nhất trong nước, không được vượt quá một phần ba quốc đô, loại
trung không được vượt quá một phần năm, loại nhỏ không được vượt qua một phần
chín. Nay ấp Chế không hợp với quy định, đó không phải là chế độ của tiên
vương, như vậy ngài sẽ không khống chế được”. Trang Công bảo rằng: “Khương thị
muốn như vậy, ta làm sao tránh được hoạ này đây?” Sái Trọng đáp rằng: “Làm sao
có thể thoả mãn lòng tham của Khương Thị, chi bằng sớm xử trí, đừng để rễ của
cái hoạ mọc lan ra, một khi nó đã lan ra thì khó mà trừ được, huống hồ là đứa
em được sủng ái của ngài”. Trang Công bảo rằng: “Làm nhiều điều bất nghĩa, tất
tự mình hại mình. Khanh cứ chờ xem”.
...............................
Về sau, Thái Thúc tu sửa thành quách,
tụ tập bách tính, chuẩn bị vũ khí định đánh lén nước Trịnh, Vũ Khương sẽ mở cổng
thành làm nội ứng. Trang Công hay tin bèn nói rằng: “Có thể xuất kích được rồi
đấy”, lệnh cho Tử Phong 子封 đem 200 cỗ xe đi thảo phạt ấp Kinh. Dân ấp Kinh bội phản
Cung Thúc Đoạn, Cung Thúc Đoạn chạy đến thành Yển 鄢,
Trang Công đuổi theo thảo phạt. Cung Thúc Đoạn chạy đến nước Cung 共.
Trang Công an trí Vũ Khương tại Thành
Dĩnh 城颖, thề rằng: “Bất
cập hoàng tuyền, vô tương kiến dã” 不及黄泉, 无相见也 (không xuống đến hoàng tuyền thì sẽ không gặp mặt).
Qua một thời gian, Trang Công hối hận. Vị quan quản lí cương giới ở Dĩnh Cốc 颖谷 là Dĩnh Khảo Thúc 颖考叔 nghe được chuyện
đó, bèn đem cống phẩm dâng lên Trang Công, Trang Công đãi tiệc, trong lúc ăn,
Dĩnh Khảo Thúc cất lại một miếng thịt, Trang Công hỏi lí do, Dĩnh Khảo Thúc đáp
rằng: “Tiểu nhân còn mẹ già, thường ăn thức ăn của tiểu nhân, nhưng chưa từng
được ăn món canh thịt của ngài.”Trang Công nói rằng: “Khanh có mẹ già để hiếu
thuận, còn ta lại không!” Dĩnh Khảo Thúc hỏi duyên cớ, Trang Công thuật lại sự
việc, đồng thời tỏ ý hối hận. Dĩnh Khảo Thúc nói rằng: “Ngài chớ có lo. Chỉ cần
đào một đường hầm, đào đến suối, hai người gặp nhau nơi đó, ai bảo rằng ngài
làm trái lời thề?” Trang Công theo lời, lần theo địa đạo đi gặp Vũ Khương. Từ
đó hai người trở lại mối quan hệ mẹ con như xưa.
http://ewenyan.com/articles/zuozhuan/2.html?sa=X&ved=2ahUKEwjDtHsj_nmAhW9w4sBHVwMCSsQFjACegQIBxAB
Trên Tam đảo, dưới Cửu tuyền
Tìm đâu thì cũng biết tin rõ ràng
(“Truyện
Kiều” 1685 – 1686)
Tam đảo: Ba ngọn núi tiên (đảo tiên) ở biển Bột Hải là Bồng
Lai, Phương Trượng và Doanh Châu.
Cửu tuyền: Chín suối. Nh. Suối vàng.
(Đào
Duy Anh: “Từ điển Truyện Kiều”, nxb Khoa học xã hội, Hà Nội – 1989)
Trong “Kim Vân
Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, ghi rằng:
Tần
thư: Thỉ hoàng cầu Tam thần sơn bất tử chi dược, vị Bồng Lai, Phương Trượng,
Doanh Châu.
秦書:
始皇求三神山不死之藥謂蓬萊方丈瀛洲
(Sách Tần: Vua Thuỷ Hoàng tìm ở núi
Tam thần có thuốc sống lâu không chết, ba núi ấy là: Bồng Lai, Phương Trượng,
Doanh Châu.
Lễ
Đàn cung: Triệu vũ tử dữ quan hồ cửu nguyên.
禮檀弓:
趙武子與觀乎九原
(Kinh Lễ thiên Đàn cung: ông Triệu vũ
tử cùng xem chỗ chín suối là âm phủ)
(Sài Gòn: nxb Sống Mới, 1960)
Xét: Trong “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường
tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, câu 1686 là:
Tìm đâu THỜI cũng biết tin rõ ràng
Trong “Tư liệu Truyện
Kiều - Bản Duy Minh Thị 1872” do GS Nguyễn
Tài Cẩn phiên Nôm, câu 1685 là:
Trên Tam Bảo, dưới Cửu tuyền
(Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, 2002)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 20/9/2020