聚人与服人
轻财足以聚人 (1), 律己足以服人 (2), 量宽足以得人 (3), 身先足以率人 (4).
(小窗幽记)
TỤ
NHÂN DỮ PHỤC NHÂN
Khinh tài túc dĩ tụ nhân (1),
luật kỉ túc dĩ phục nhân (2), lượng khoan túc dĩ đắc nhân (3),
thân tiên túc dĩ suất nhân (4).
(Tiểu song u kí)
Chú thích
1- Khinh tài 轻财: coi nhẹ tiền
tài.
Tụ nhân 聚人: đoàn kết mọi người.
2- Luật kỉ 律己: ước thúc quy
phạm ngôn hành của bản thân mình.
Phục nhân 服人: khiến mọi người tin phục.
3- Lượng khoan 量宽: khí lượng rộng
rãi.
Đắc
nhân 得人: được lòng người.
4- Thân tiên 身先: bản thân mình
đi đầu.
Suất nhân 率人: lãnh đạo mọi người.
Dịch nghĩa
TỤ NHÂN DỮ PHỤC NHÂN
Trọng
nghĩa khinh tài, thì có thể đoàn kết được mọi người; kỉ luật nghiêm khắc với bản
thân mình, thì có thể khiến mọi người tin phục; độ lượng rộng rãi, thì có thể
có được lòng người; bản thân mình đi trước sĩ tốt, thì có thể lãnh đạo mọi người.
Phân tích và
thưởng thức
Người sống
trên đời, luôn ở trong chỗ được và mất, có mất sẽ có được, có được sẽ có mất. Đối
với tiền tài, nếu quá coi trọng, khiến cho người khác không có được lợi ích,
thì mọi người sẽ phản lại, bà con sẽ xa lánh. Ngược lại, nếu khinh tài trọng
nghĩa, người khác đem lòng cảm kích, đương nhiên sẽ không phản bội lại mình, mà
có thể đoàn kết được mọi người. Một cá nhân nếu tự mình có thể ước thúc, khiến
người ta vui lòng tin phục, thì có thể lãnh đạo được mọi người. Nếu không thể ước
thúc được bản thân thì không thể ước thúc được người khác, và cũng không có
cách nào được mọi người yêu kính. Làm một người lãnh đạo, nếu muốn được lòng
người, đầu tiên phải có nhã lượng bao dung. Phàm làm việc phải đi đầu, mới có
thể lãnh đạo người khác, đó là điều mà gọi là “kì thân chính, bất lệnh nhi
hành; kì thân bất chính, tuy lệnh bất tùng” 其身正, 不令而行; 其身不正, 虽令不从 (bản thân ngay thẳng chính trực, không ra lệnh mà người ta vẫn thi
hành; bản thân không ngay thẳng chính trực, tuy có ra lệnh, nhưng người ta cũng
không nghe theo). Mấy câu nói này đều là đạo lí đơn giản trong cuộc sống, nhưng
chân chính làm theo quả thực là rất khó.
Điều mà gọi là “Tể tướng đỗ lí năng xanh thuyền” 宰相肚里能撑船 (2) (bụng
của Tể tướng có thể chèo được thuyền), nếu không phải là người đại trí tuệ thì
không thể như thế được.
Chú của người
dịch
1- Câu này ở thiên Tử
Lộ 子路 trong Luận ngữ 论语.
2- Câu tục ngữ này hình dung người có tấm lòng độ lượng
bao dung.
Tiểu song u kí 小窗幽记 là tác phẩm ghi lại những cách ngôn tu thân xử thế do
Trần Kế Nho 陈继儒biên soạn, thể hiện thái độ nhân sinh tích cực của nho
gia về việc tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ. Tác phẩm này xưa nay được
xem là giai tác về việc tu dưỡng bản thân.
Toàn
sách được chia làm 12 quyển:
quyển 1: tập
tỉnh 集醒 quyển 2: tập
tình 集情 quyển 3: tập
tiễu 集峭
quyển 4: tập
linh 集灵 quyển 5: tập
tố 集素 quyển 6:
tập cảnh 集景
quyển 7: tập
vận 集韵 quyển 8: tập
kì 集奇 quyển 9:
tập ỷ 集绮
quyển 10: tập
hào 集豪 quyển 11: tập
pháp 集法 quyển 12: tập
thiến 集倩
Tiểu song u kí được dùng ở đây do Lôi
Phương 雷芳 chú dịch, Sùng Văn thư cục xuất bản năm 2007, sách
này không chia thành 12 quyển như ở
trên.
Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639):
văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇,
hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭
Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).
Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông
minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời.
Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn
sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘
suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ
bệnh tật từ chối.
Trần Kế Nho cả một đời đọc rất
nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集 truyền đời.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/01/2020
Nguyên tác
TỤ NHÂN DỮ PHỤC
NHÂN
聚人与服人
Trong quyển
TIỂU SONG U KÍ
小窗幽记
Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒
Chú dịch: Lôi Phương 雷芳
Sùng Văn thư cục, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật