NGHĨA BẤT ĐẾ TẦN
义不帝秦
VÌ ĐẠO NGHĨA, KHÔNG TÔN PHỤNG TẦN LÀM ĐẾ
Giải thích: “Nghĩa” tức đạo nghĩa. Đạo
nghĩa sở tại, tuyệt không tôn phụng Tần làm đế. Ví không cúi đầu trước vũ lực.
Xuất xứ: Hán . Lưu Hướng 刘向: Chiến Quốc sách – Triệu sách 战国策 - 赵策.
Thời Chiến Quốc, con của Triệu Xa 赵奢 - đại tướng nước Triệu, là Triệu Quát 赵括, đem binh tác chiến, nhân vì
khinh địch trúng kế, 40 vạn đại quân bị tướng Tần là Bạch Khởi 白起, Vương Hột 王齕 giết chết, Triệu Quát cũng
trận vong. Tiếp đó, tướng Tần là Trịnh An Bình 郑安平 thay Bạch Khởi, chỉ huy đại
quân bao vây đô thành Hàm Đan 邯郸 của nước Triệu. Triệu không thể không cầu cứu hai nước là
Nguỵ và Sở.
Nguỵ An Li Vương 魏安厘王phái tướng quân Tấn Bỉ 晋鄙 cứu Triệu, nhưng lại thấy
Tần Chiêu Vương cảnh cáo:
- Ai
dám phát binh cứu Triệu, ta sau khi diệt xong Triệu, sẽ nghiền nát nước đó.
Cho nên đã truyền lệnh cho Tấn Bỉ đồn
binh tại Đãng Âm 荡阴 không tiến,
đồng thời phái Tân Viên Diễn 辛垣衍 thông qua Bình Nguyên Quân Triệu Thắng 平原君赵胜 yết kiến Triệu Vương,
khuyên Triệu Vương tôn phụng Tần đế làm đế, binh Tần tất tự động giải vây, nước
Triệu có thể được bảo toàn. Nhưng đối với kiến nghị đó, Bình Nguyên Quân cho là
không phải, nhân đó do dự không quyết, nên chưa đưa Tân Viên Diễn đi gặp Triệu
Vương.
Lúc bấy giờ, cao sĩ nước Tề là Lỗ Trọng
Liên 鲁仲连 đang
bị khốn ở trong thành, xin được gặp Bình Nguyên Quân, hỏi đại sự quốc gia, đồng
thời bằng lòng gặp mặt tướng quân Tân Viên Diễn, Bình Nguyên Quân lập tức dẫn
đi. Lỗ Trọng Liên dẫn kim trưng cổ, trình bày cái hại nếu tôn Tần làm đế. Tiếp
đó lại nêu sự việc Tề Mẫn Vương 齐湣王 xưng đế bất thành, trốn khỏi nước, nói với Tân Viên Diễn rằng:
- Tề
Mẫn Vương đến nước Lỗ, quan viên nước Lỗ nguyện lấy 10 con trâu béo cung phụng
Tề Vương, nhưng thị tụng của Tề Vương lớn tiếng mắng rằng: ‘10 con trâu này mà
xem là cung phẩm sao? Đại vương của ta là thiên tử, theo lễ tiết thiên tử xuất
tuần, đến nước chư hầu nào, chư hầu đó tất phải tự nhường cung thất của mình, đồng
thời đem chìa khoá của quốc khố giao ra để thiên tử tuỳ ý chọn lấy. Chư hầu phải
cuốn áo bào, bưng kỉ án, hầu thiên tử dùng bữa. Còn nước ngươi chỉ dùng 10 con
trâu làm cung phẩm, thực là không ra gì!’ Quan viên nước Lỗ nghe qua, vội đóng
cổng thành, cự tuyệt Tề Mẫn Vương nhập thành. Tề Vương không biết làm cách nào
bèn chuyển đến nước Trâu 邹. Lúc bấy giờ Trâu quân đã mất,
Tề Vương muốn điếu tang, thị tụng thông báo cho tự quân của nước Trâu rằng:
‘Thiên tử hạ điếu, chủ nhân nên quay lưng về hướng linh cữu, linh vị cũng nên
hướng về hướng bắc, như vậy mới có thể để thiên tử quay mặt về hướng nam mà điếu.’
Thần tử nước Trâu nói rằng: ‘Nếu chúng ta làm như thế, thà rút kiếm tự sát, chứ
không chịu nhục.’ Họ cự tuyệt Tề Vương điếu tang, không cho ông ta nhập thành.
Ông thử nghĩ hai tiểu quốc Trâu Lỗ còn như thế, nước Nguỵ là đại quốc lại muốn
tôn Tần làm đế, há lại chẳng bằng nô bộc tì thiếp của Trâu Lỗ sao?
Tân Viên Diễn xấu hổ lui ra.
Lỗ Trọng Liên lại nói với Bình Nguyên
Quân:
- Nước
Tần không nói đến tín nghĩa, là nước chỉ sùng thượng võ công, dùng thủ đoạn lừa
gạt để sai khiến sĩ tốt, nô dịch nhân dân giống như đối đãi tù binh. Nếu để Tần
Vương xưng đế, thống trị được thiên hạ, nắm đại quyền sinh sát, chúng ta thà nhảy
xuống biển đông tự sát, chứ cũng không làm người dân thuận theo nước Tần.
Bình Nguyên Quân tỉnh ngộ. Lúc này,
Nguỵ công tử là Tín Lăng Quân 信陵君đoạt
được binh quyền của Tấn Bỉ, đánh bại quân Tần, giải vây nước Triệu. Bình Nguyên
Quân muốn phong chức quan cho Lỗ Trọng Liên, nhưng Lỗ Trọng Liên kiên quyết
không nhận, rời đi một cách nhẹ nhàng.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/12/2019
Nguyên tác Trung văn
NGHĨA BẤT ĐẾ TẦN
义不帝秦
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ
CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại
văn nghệ xuất bản xã, 2004
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật