LOẠI BIỆT CHỦ YẾU CỦA CÁC THIÊN TRONG "THI KINH"
(kì 2)
3- Hôn luyến
thi 婚恋诗
Hôn luyến
thi (thơ về hôn nhân và tình yêu) trong Thi
kinh có nội dung phong phú nhiều màu sắc, đại để có thể phân làm 4 loại:
Loại thứ 1: Những
thiên hợp với ca tụng hôn lễ, hợp với Chu lễ.
Nhân vì hôn lễ gánh vác nhiệm vụ chính trị kết hợp hai họ, cho nên hôn lễ thì
long trọng, chúc phúc thì chân thành. Thiệu
Nam Nam Nam
Loại thứ 2: hành vi bại đức của quý tộc,
đã gây nên sự phản loạn tiêu cực đối với hôn nhân theo Chu
lễ. Anh em thông gian, như việc loạn luân của Tề Tương Công 齐襄公 và
nàng Văn Khương 文姜, được thấy ở Tề
phong – Nam sơn 齐风 - 南山, Tệ cẩu 敝笱; vợ của con bị cha cướp đoạt, như Vệ Tuyên Công 卫宣公 đoạt lấy con dâu, thấy ở Bội phong – Tân đài 邶风 - 新台; quân thần tụ tập
dâm loạn, như Trần Linh Công 陈灵公 cùng Trần đại phu Khổng Ninh 孔宁,
Nghi Hàng Phủ 仪行父, đồng thời cùng dâm loạn với nàng Hạ Cơ 夏姬, thấy ở Trần
phong – Chu lâm 陈风 - 株林.
Loại thứ 3: việc nam nữ thanh niên yêu
thích nhau đã nảy sinh quan niệm hôn nhân kiểu mới. Trịnh phong – Trăn Vĩ 郑风 - 溱洧, nam nữ có thể
chọn lựa không hạn chế phối ngẫu của mình, người con gái trong Thiệu Nam – Phiếu hữu mai 召南 - 搮有梅có thể thẳng thắn theo đuổi người con trai; Trịnh phong – Dã hữu man thảo 郑风 - 野有蔓草 miêu
tả nam nữ không hẹn mà gặp, vừa mới gặp đã gắn bó, có thể xem là miêu tả sớm nhất
“nhất dạ tình” 一夜情 (tình
một đêm); Thiệu Nam – Dã hữu tử quân 召南 - 野有死麕miêu tả nam nữ yêu nhau, mạnh dạn thẳng thắn; trong Trịnh phong – Xuất kì đông môn郑风 - 出其东门 lại miêu tả người con trái đối với hôn nhân trung
trinh bất nhị. Quan niệm hôn nhân kiểu mới này, đương nhiên không liên quan gì
đến tập tục dân gian cổ xưa, nhưng cũng đã biểu minh, hôn nhân bị chính trị hoá
sau khi đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, lí đương nhiên quay về cái gốc của nó.
Loại thứ 4: Khí phụ thi 弃妇诗 (thơ về đề tài ruồng bỏ vợ). Phản ánh ở chế độ hôn
nhân đời Chu , địa vị nam nữ bất bình đẳng.
“Khí phụ” là đối với gia đình sau khi có những cống hiến to lớn, trong lòng vẫn
luôn mang theo tình yêu và sự trung thành đối với chồng mà lại bị chồng ruồng bỏ.
Lí do ruồng bỏ không ngoài thích mới ghét cũ. Đáng để đồng tình và suy nghĩ sâu
xa đó là cô gái sau khi bị ruồng bỏ vẫn tìm không được nơi để giải bày. Đọc khí
phụ thi, như Bội phong – Bách chu 邶风 - 柏舟, Cốc phong 谷风, Vệ phong – Manh 卫风 - 氓, sẽ khiến người
đời sau tâm tình vô cùng nặng nề.
4- Yến ẩm
thi 宴饮诗
Yến ẩm
thi trong Thi kinh, biểu hiện là một
loại truy cầu và ca tụng đối với chính trị hoà bình. Yến ẩm giữa thiên tử với
chư hầu, giữa chư hầu với chư hầu. Cảnh tượng náo nhiệt nhiều người tụ tập ăn uống,
biểu hiện sự gắn kết mối quan hệ hữu hảo với nhau, đổi lấy sự tín nhiệm và hoà
mục với nhau. Bản chất của yến ẩm thi là loại “ mĩ thực chính trị” 美食政治. Yến ẩm thi đương nhiên có sự phô trương lãng phí, xa
xỉ hủ hoá, nhưng dùng biện pháp đó có thể biểu đạt hoà mục hữu hảo giữa các nước
với nhau, giải quyết được mâu thuẫn và tranh chấp, quả thực là mĩ sự. Mĩ thực
chính trị mà Thi kinh sáng lập, mấy
ngàn năm sau vẫn luôn thịnh không suy, đến nay càng diễn ra càng mãnh liệt.
Trong yến
ẩm thi sự tán mĩ lễ nghi và sự truy cầu chính trị hoà bình là phối hợp bổ sung
cho nhau. Tiểu nhã – Phạt mộc 小雅 - 伐木, Thường đệ 常棣, Lộc minh鹿鸣, Trạm lộ 湛露 ... đều nêu rõ hai chủ đề lớn này. Ngược lại, đối với
hành vi đi ngược lại với lễ nghi, Thi kinh cũng có sự phê bình sâu cay nhất,
như Tiểu nhã – Tân chi sơ diên 小雅 - 宾之初筵 ....
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/9/2019
Nguồn
“THI KINH” THI THIÊN ĐÍCH CHỦ YẾU LOẠI BIỆT
“诗经” 诗篇的主要类别
Trong quyển
KINH HỌC THẬP NHỊ GIẢNG
经学十二讲
Chủ biên: Trịnh Kiệt Văn 郑杰文,
Phó Vĩnh Quân 傅永军
Bắc Kinh: Trung Hoa thư cục, 2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật