采葵莫伤根
采葵莫伤根,
伤根葵不生.
结交莫羞贫,
羞贫友不成.
(无名氏)
THÁI
QUỲ MẠC THƯƠNG CĂN
Thái quỳ mạc thương căn,
Thương căn quỳ bất sinh.
Kết giao mạc tu bần,
Tu bần hữu bất thành.
(Vô danh thị)
HÁI RAU QUỲ CHỚ CÓ LÀM TỔN THƯƠNG RỄ CỦA
NÓ
Hái rau quỳ chớ có làm tổn thương rễ của nó,
Rễ bị tổn thương rau thì quỳ sẽ không sống được.
Kết bạn chớ có hổ thẹn vì nghèo,
Hổ thẹn vì nghèo thì tình bạn không thành.
Đề giải
Đây là
bài cổ thi ngũ ngôn, toàn bài có 4 câu, mượn việc hái rau quỳ làm tổn thương đến
rễ của nó để tiến hành trình bày, nói với người đời về đạo lí kết giao bạn bè
như thế nào.
Giám định và
thưởng thức
“Thái quỳ mạc thương căn, thương căn quỳ bất
sinh”, ý của hai câu này là khi hái rau quỳ chớ có làm tổn thương đến rễ của
nó, nếu không rau quỳ sẽ không sống được, dùng ý này để nói rõ việc kết giao bạn
bè không nên lấy giàu nghèo làm cái cớ. “Quỳ” 葵trong
bài thơ không phải chỉ loại cây mà chúng ta gọi là “hướng nhật quỳ” 向日葵hoặc “quỳ hoa” 葵花
(tức hoa hướng dương), mà là một loại rau thời cổ, loại rau này có đặc tính:
Khuynh diệp hướng nhật, dĩ hộ kì căn.
倾叶向日, 以护其根.
(Lá nghiêng hướng về phía mặt trời, để che cho bộ rễ.)
Lấy nó để ví, thể hiện nhãn điểm khi chúng ta kết bạn
chủ yếu là ở “căn” 根, tức bản chất nội tại của con người.
“Kết giao mạc tu bần, tu bần hữu bất thành”,
hai câu này phát triển từ hai câu trên, và cũng là chủ đề của bài thơ. Kết giao
bạn bè quý ở chỗ tâm giao, mà không bàn đến giàu nghèo, nếu không thì tình bạn
khó mà kết thành.
Ngôn ngữ
bài thơ thuần hậu chất phác, hình tượng ví dụ sinh động, trình bày rất tự nhiên
về đạo lí kết bạn như thế nào, thông tục dễ hiểu mà triết lí sâu sắc, đối với
người đời nay mà nói, vẫn là một lời khuyên răn thiện ý.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/8/2018
Nguồn
HÁN NGỤY THI TỪ GIÁM THƯỞNG
汉魏诗词鉴赏
Chủ biên: Thái Cảnh Tiên 蔡景仙
Nội Mông Cổ nhân dân xuất bản xã, 2008
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật