HOÀNG ĐẾ PHONG THIỆN THÁI SƠN ĐẦU TIÊN
LÀ AI
Phong
thiện (1) Thái sơn 泰山được các triều đại
trong lịch sử Trung Quốc ấn định là đại điển quốc gia, nó là một hoạt động
chính trị cực kì long trọng của đế vương phong kiến. Hơn nữa, phong thiện Thái
sơn cũng làm tiêu chí cho sự ổn định của chính quyền, sự hưng suy của đất nước.
Thế thì, phong thiện Thái sơn bắt đầu từ lúc nào? Vấn đề này có mấy thuyết trong
lịch sử:
- Thuyết
thứ 1 cho rằng, phong thiện Thái sơn bắt đầu từ trước thời đại Vô Hoài Thị 无怀氏 (2) rất lâu.
Trong Thượng thư tự sớ 尚书序疏 có nói, người phong thiện Thái sơn thời cổ có đến hơn
vạn người. Trọng Ni 仲尼 sau khi xem qua không thể biết hết, chỉ biết
có 12 nhà.
Từ đó
chúng ta có thể thấy, thời cổ đế vương phong thiện bắt đầu từ niên đại trước thời
Vô Hoài Thị rất lâu. Một số tù trưởng bộ lạc khi lên Thái sơn tế tự đều “khắc
thạch kỉ hiệu” 刻石纪号 (khắc đá ghi dấu). Đến thời Quản Trọng 管仲, Khổng Tử 孔子, đã có rất nhiều rồi,
không cách nào biết hết được.
- Thuyết
thứ 2 cho rằng, bắt đầu từ Hoàng Đế. Trong Hàn
Phi Tử - Thập quá thiên 韩非子 - 十过篇 có chép:
Hoàng Đế đại hợp quỷ thần vu Thái sơn
chi thượng.
黄帝大合鬼神于泰山之上
(Hoàng Đế tập hợp quỷ thần trên Thái sơn)
Quỷ thần
mà Hàn Phi chép ở đây, thực tế là các tù trưởng của các bộ lạc lúc đó. Thời
Hoàng Đế thiên hạ thái bình, trong số các đế vương xưa nay, chỉ có Hoàng Đế khi
lên Thái sơn phong thiện tế tự thì quỷ thần sông núi là có nhiều nhất.
- Thuyết
thứ 3 cho rằng, bắt đầu từ Đế Thuấn. Ở Thuấn
điển 舜典 trong Thượng thư 尚书 - bộ sử thư tập hợp công văn cổ xưa nhất của Trung Quốc
có chép:
Tuế nhị nguyệt, đông tuần thú, chí vu Đại
tông (3), sài, vọng trật vu sơn xuyên.
岁二月,
东巡守, 至于岱宗 (3), 柴, 望秩于山川.
(Tháng 2, Đế Thuấn đi tuần thú
phương đông, đến Đại Tông cử hành lễ tế Sài (4), đối với những núi
sông khác, theo thứ tự tôn ti cũng cử hành lễ tế.)
Trong Lễ kí – Vương chế 礼记 - 王制 cũng có ghi
chép tương tự. Tuy Tư Mã Thiên 司马迁 dẫn chứng lời của Quản Trọng 管仲 nói với Tề Hoàn
Công 齐桓公 về
việc Vô Hoài Thị phong thiện Thái sơn, Sử
kí 史记 quả có ghi chép
về hoạt động phong thiện của các đế vương cổ đại, nhưng lại bắt đầu từ Đế Thuấn.
- Thuyết
thứ 4 cho rằng, bắt đầu từ Tần, Hán. Đối với cách nói truyền thống các đế vương
từ xưa đều có phong thiện, Vương Thông 王通 đời Tuỳ đã nêu
ra chất nghi. Ông nói rõ rằng:
Phong thiện phi cổ chế, thực tùng Tần
Thuỷ Hoàng, Hán Vũ Đế khai thuỷ.
封禅非古制, 实从秦始皇, 汉武帝开始.
(Phong thiện không phải là chế
độ thời cổ, mà thực ra bắt đầu từ Tần thuỷ Hoàng, Hán Vũ Đế.)
Đối với
cách nói của Vương Thông, Mã Đoan Lâm 马端临 đời
Thanh đã tán thành. Mã Vương Lâm chỉ ra rằng, cách nói từ Vô Hoài thị đến Tam đại
phong thiện:
“Vốn xuất phát từ cách nói của hủ Nho nước Tề
nước Lỗ, trong “Thi”, “Thư” không có ghi chép, đó không phải là sự thực.”
Còn Tần
Thuỷ Hoàng, Hán Vũ Đế lên Thái sơn phong thiện, trong Sử kí 史记, Hán thư 汉书 đều có ghi chép tỉ mỉ. Không chỉ trong Tần Thuỷ Hoàng bản kỉ, Hán Vũ Đế bản kỉ
có chép, mà trong Phong thiện thư 封禅书, Giao tự chí 郊祀志 cũng
đều có chép, nên đó là điều xác tín không thể nghi ngờ.
Chú của người
dịch
1- Phong thiện 封禅: phong là “tế
Thiên”, thiện là “tế Địa”, chỉ đại điển tế Thiên tế Địa của các đế vương cổ đại
Trung Quốc lúc thái bình thịnh thế hoặc lúc trời giáng điềm cát tường.
Người
xưa cho rằng, trong số các núi thì Thái sơn là cao nhất, là “thiên hạ đệ nhất sơn”, do đó đế vương chốn nhân gian phải đến
Thái sơn để tế Thiên đế, mới xem như là đã nhận mệnh từ trời. Trên Thái sơn đắp
đàn tế Thiên gọi là “phong” 封, dưới Thái sơn đắp
đàn tế Địa gọi là “thiện” 禅. Đây là đại điển tối
cao của đế vương cổ đại.
2- Vô Hoài Thị 无怀氏: vị đế vương
thời thượng cổ trong truyền thuyết của Trung Quốc. Trong Quản Tử - Phong thiện 管子 - 封禅có ghi:
Tích Vô Hoài Thị phong Thái sơn.
昔无怀氏封泰山
Doãn
Tri Chương 尹知章chú rằng:
(Vô Hoài Thị) cổ chi vương giả, tại Phục
Hi tiền.
(无怀氏) 古之王者在伏羲前
( (Vô Hoài Thị) đế vương thời cổ, trước Phục Hi)
3- Đại tông 岱宗: tức Thái sơn,
được xem là “ngũ nhạc chi thủ” 五岳之首(đứng đầu trong
ngũ nhạc). Thái sơn tại huyện Thái An 泰安tỉnh Sơn Đông 山东, còn được gọi là Đại sơn 岱山,
Đại nhạc 岱岳, Đông nhạc 东岳, Thái nhạc 泰岳.
4- Tế Sài:
một lễ tế thời cổ, đốt củi để tế Thiên.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/8/2018
Nguyên tác Trung văn
THUỲ THỊ ĐỆ NHẤT CÁ THÁI SƠN PHONG THIỆN ĐÍCH ĐẾ VƯƠNG
谁是第一个泰山封禅的帝王
Trong quyển
TRUNG QUỐC VỊ GIẢI CHI MÊ
中国未解之谜
Tác giả: Hải Tử 海子
Trung Quốc Hoa Kiều xuất bản xã, 2013
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật