Dịch thuật: Độ lượng dung kẻ dưới

ĐỘ LƯỢNG DUNG KẺ DƯỚI

          Tưởng Uyển 蒋琬là đại tướng quân nổi tiếng của Thục Hán thời Tam Quốc. Chư Cát Lượng 诸葛亮 ⁽¹⁾ đánh Nguỵ, ông đã lập đại công, về sau khi Chư Cát Lượng qua đời, đã chỉ định ông là người kế thừa trị quốc đầu tiên. Từ đó, Tưởng Uyển nắm trong tay đại quyền quân chính của Thục Hán, nhưng ông không hề kiêu ngạo, mà ngược lại, tính tình ôn hoà, suy nghĩ vấn đề tương đối tĩnh lặng, nhất là lòng độ lượng đặc biệt lớn.

          Tưởng Uyển có một thủ hạ tên Dương Hí 杨戏, người này rất ngạo mạn, ngay cả đi tìm ông ta để thương lượng sự việc, ông ta cũng chẳng màng để ý.

          Có người nhân cơ hội nói với Tưởng Uyển:

          - Dương Hí quả thực quá không tôn trọng ngài. Ngài nên trừng phạt ông ấy.

          Tưởng Uyển nói rằng:

          - Có người ngoài mặt biểu hiện phục tùng, nhưng sau lưng lại đi nói những lời xấu. Nếu Dương Hí trong lòng phản đối ta mà ngoài mặt lại tán đồng, thế thì đi ngược lại với bản ý của ônh ta rồi. Còn hiện tại sự trầm mặc của ông ta chẳng phải là biểu hiện của sự thẳng thắn sao?

          Tưởng Uyển còn có một bộ hạ tên Dương Mẫn 杨敏, cũng từng nói xấu Tưởng Uyển. Có người nói với Tưởng Uyển:

          - Dương Mẫn nói ngài làm việc hồ đồ, không bằng những người trước.

          Tưởng Uyển lại nói:

          - Ta quả thực không bằng những người trước, điều này có gì để truy cứu.

          Về sau Dương Mẫn do mắc tội mà bị bắt, mọi người nghĩ rằng Tưởng Uyển còn ghi nhớ mối hận lúc trước nhất định sẽ xử tử ông ta.

          Nhưng Tưởng Uyển không hề lấy ân oán của cá nhân để quyết đoán, mà thực sự cầu thị, cuối cùng miễn tội cho Dương Mẫn. Mọi người đều vô cùng khâm phục lòng độ lượng của Tưởng Uyển.

Chú của người dịch

1- Chư Cát Lượng 诸葛亮:

- Với chữ 诸

          - Trong Hán Việt tự điển của Thiều Chửu chỉ có âm “Chư”. (trang 630)

          - Trong Từ điển Hán Việt văn ngôn dẫn chứng của Nguyễn Tôn Nhan cũng chỉ có âm “Chư”. Và ở nét nghĩa số 11 ghi rằng: Họ người (Chư Cát Lượng 诸葛亮, tức Khổng Minh đời Tam quốc). (trang 1339)

          - Trong Khang Hi tự điển 康熙字典 có các âm đọc như sau:

          * Đường vận 唐韻, Quảng vận 廣韻 phiên thiết là “chương ngư” 章魚.

Tập vận 集韻, Loại thiên 類篇, Vận hội 韻會, Chính vận 正韻 đều có phiên thiết là “ chuyên ư” 專於, đọc như chữ 渚 nhưng bình thanh. Âm đọc này có nhiều nét nghĩa, trong đó có nét nghĩa là họ kép.

          Hựu phức tính. “Hán thư” hữu Chư Cát Phong. “Tam quốc chí” hữu Chư Cát Lượng.

          又複姓. “漢書” 有諸葛豐. “三國志” 有諸葛亮.

          (Họ kép. Trong “Hán thư” có Chư Cát Phong. “Trong “Tam quốc chí” có Chư Cát Lượng)

         * Quảng vận 廣韻  phiên thiết là “chính xa” 正奢 . Tập vận 集韻  phiên thiết là “chi xa” 之奢, đều có âm là 遮 (già), cũng là một họ.

          (Hán ngữ đại từ điển xuất bản xã, 2003, trang 1146, 1147).

          Như vậy tên gọi đúng của nhân vật là Chư Cát Lượng, nhưng mọi người quen đọc là Gia Cát Lượng.

                                                        Huỳnh Chương Hưng

                                                         Quy Nhơn 22/5/2018

Nguyên tác Trung văn

 ĐẠI ĐỘ DUNG HẠ

大度容下

蒋姓渊源

Trong quyển

BÁCH GIA TÍNH

百家姓

Biên soạn: Triệu Dương 赵阳

Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005