XUẤT SƠN TIỂU THẢO
出山小草
Ví ẩn
sĩ ra làm quan. Cũng được dùng làm từ tự khiêm.
Điển xuất
từ Thế thuyết tân ngữ - Bài điệu 世说新语 - 排调 của Lưu Nghĩa Khánh 刘义庆thời
Nam
Thời
Đông Tấn, Tạ An 谢安 sau khi ẩn cư trong núi lại ra làm quan ở chỗ Hoàn Ôn
桓温. Có người tặng cho Hoàn Ôn thảo dược, Hoàn Ôn hỏi Tạ
An, tại sao vị thuốc này gọi là “viễn chí” 远志,
mà còn có tên là “tiểu thảo” 小草? Hách Long 郝隆 đáp rằng: Điều đó dễ giải thích, khi ẩn cư gọi là “viễn
chí”, ra làm quan nữa gọi là “tiểu thảo”. Tạ An nghe qua, mặt có sắc xấu hổ.
Chú của người
dịch
谢公始有东山之志, 后严命屡臻, 势不获己, 始就桓公司马. 于时有人饷桓公草药, 中有“远志”. 公取以问谢: “此药又名‘小草’, 何一物而有二称?” 谢未即答. 时郝隆在坐, 应声答曰: “此甚易解: 处则为远志, 出则为小草”. 谢甚有愧色. 桓公目谢而笑曰: “郝参军此过乃不恶, 亦极有会.”
(世说新语 - 排调)
Tạ Công thuỷ hữu Đông sơn chi chí, hậu
nghiêm mệnh lũ trăn, thế bất hoạch kỉ, thuỷ tựu Hoàn Công Tư mã. Vu thời hữu
nhân hướng Hoàn Công thảo dược, kì trung hữu “viễn chí”. Công thủ dĩ vấn Tạ:
“Thử dược hựu danh ‘tiểu thảo’, hà nhất vật nhi hữu nhị xưng?” Tạ vị tức đáp.
Thời Hách Long tại toạ, ứng thanh đáp viết: “Thử thậm dị giải: xử tắc vi viễn
chí, xuất tắc vi tiểu thảo”. Tạ thậm hữu quý sắc. Hoàn Công mục Tạ nhi tiếu viết:
“Hách tham quân thử quá nãi bất ố, diệc cực hữu hội”.
(Thế thuyết tân ngữ - Bài điệu)
Tạ An vốn
có chí hướng ẩn cư ở Đông sơn, sau triều đình nhiều lần ban lệnh xuống, thế bất
đắc dĩ mới ra nhậm chức Tư mã cho Hoàn Ôn. Đương thời có người tặng Hoàn Công mấy
món thuốc, trong đó có vị “viễn chí”. Hoàn Ôn lấy món đó ra hỏi Tạ An:
- Vị thuốc này lại có tên là ‘tiểu thảo’, sao một vật mà lại có hai tên?
Tạ An chưa trả lời, lúc bấy giờ
Hách Long đang ở chỗ ngồi, liền lên tiếng đáp rằng:
- Điều đó rất dễ giải thích: ẩn cư trong núi là “viễn chí”, khi ra làm quan gọi là “tiểu thảo”.
Tạ An nghe qua, mặt có sắc hổ
thẹn. Hoàn Ôn nhìn Tạ An, cười nói rằng:
- Lời của Tham tướng quân không sai, ta đây
cũng nghĩ như vậy.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/11/2017
Nguồn
THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ
常用典故
Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群,
Lí Ái Trân 李爱珍
Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật