Dịch thuật: Lạm vu sung số

LẠM VU SUNG SỐ

滥竽充数

          Vu 竽: một loại nhạc khí thổi. Thành ngữ này dùng để ví kẻ không có tài năng thực học lẫn vào những người có chuyên môn để bổ sung số lượng.

          Điển xuất từ Hàn Phi Tử - Nội trừ thuyết thượng 韩非子 - 内储说上

          Thời Chiến Quốc, Tề Tuyên Vương 齐宣王 thích nghe thổi vu, nhưng lại thích cả tập thể 300 người cùng thổi một lúc. Có một người là Nam Quách xử sĩ 南郭处士vốn không biết thổi vu, đã lẫn vào trong số 300 người đó để diễn tấu, cũng lãnh được vật thưởng. Sau, Tề Tuyên Vương qua đời, Mẫn Vương 湣王 kế vị. Mẫn Vương cũng thích nghe thổi vu, nhưng lại muốn nghe độc tấu. Thế là Nam Quách xử sĩ đành bỏ trốn.

Chú của người dịch

          齐宣王使人吹竽 ⁽¹⁾, 必三百人, 南郭处士请为王吹竽 ⁽²⁾, 宣王说之 ⁽³⁾, 廪食以数百人 ⁽⁴⁾. 宣王死, 湣王立 ⁽⁵⁾, 好一一听之,处士逃.

                                                                         (韩非子 - 内储说上)

Phiên âm

          Tề Tuyên Vương sử nhân xuy vu ⁽¹⁾, tất tam bách nhân, Nam Quách xử sĩ thỉnh vị Vương xuy vu ⁽²⁾. Tuyên Vương duyệt chi ⁽³⁾, lẫm tự dĩ sổ bách nhân ⁽⁴⁾. Tuyên Vương tử, Mẫn Vương lập ⁽⁵⁾, hiếu nhất nhất thính chi, xử sĩ đào.

                                                          (Hàn Phi Tử - Nội trừ thuyết thượng)

Chú thích

1- Tề Tuyên Vương 齐宣王: quốc quân nước Tề thời Chiến Quốc, họ Điền 田 tên Tích Cương 辟疆, con của Tề Uy Vương 齐威王, tại vị khoảng từ năm 320 đến 302 trước công nguyên. Tuyên Vương từng kế tục tổ phụ Hoàn Công 桓公 phụ thân Uy Vương 威王 lập học cung tại Tắc Hạ 稷下, chiêu tập học giả, để họ giảng học nghị luận.

2- Theo Hiệu chú 校注: Nam Quách 南郭 là họ phức. Xử sĩ 处士 là người có học ẩn cư không làm quan.

3- Duyệt 说: thông với chữ 悦 (duyệt)

4- Vương Tiên Thận 王先慎 nói rằng: trong Ngự lãm 御览 581 dẫn “túc thực dữ tam bách nhân đẳng” 粟食以三百人等.

          Trương Giác 张觉 cho rằng: chữ “dĩ” 以, giống chữ “nhược” 若

          (Tham khảo Cổ thư hư tự tập thích 古书虚字集释.)

5- Mẫn Vương 湣王: quốc quân nước Tề thời Chiến Quốc, cũng được viết là 齐闵王, 齐愍王, họ Điền 田, tên Địa 地, con của Tề Tuyên Vương, tại vị khoảng từ năm 301 đến năm 284 trước công nguyên.

Dịch nghĩa

          Tề Tuyên Vương sai người thổi vu, nhất định phải là 300 người cùng thổi. Nam Quách xử sĩ cũng xin được thổi, Tuyên Vương vui lòng, đãi ngộ ông giống như mấy trăm người kia. Sau khi Tuyên Vương qua đời, con là Mẫn Vương kế vị. Mẫn Vương lại thích nghe từng người một thổi, Nam Quách xử sĩ liền bỏ  trốn.

          Theo Hàn Phi Tử hiệu chú 韩非子校注,

Hiệu chú: Trương Giác 张觉.

Trường Sa – Nhạc Lộc thư xã xuất bản, 2006

                                                               Huỳnh Chương Hưng

                                                               Quy Nhơn 13/8/2017

Nguồn

THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ

常用典故

Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群, Lí Ái Trân 李爱珍

Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005