TAM
NHÂN THÀNH HỔ
三人成虎
Giải
thích: tiếng đồn cứ lặp đi lặp lại có thể khiến người
ta tin là thật.
Xuất
xứ: Hán . Lưu
Hướng 刘向:
Chiến quốc sách – Nguỵ sách nhị 战国策 - 魏策二
Để
giao hảo với nước Triệu, Nguỵ Vương quyết định đưa thái tử sang đô thành Hàm
Đan 邯郸
của nước Triệu (nay thuộc tỉnh Hà Bắc) làm con tin, đồng thời phái Bàng Thông 庞葱 đi cùng.
Bàng
Thông là sủng thần của Nguỵ Vương. Ông ta sợ sau khi rời khỏi nước Nguỵ, người khác nói xấu mình,
Nguỵ Vương sẽ không tín nhiệm nữa, vì thế, trước khi đi ông có ý hỏi Nguỵ
Vương:
-
Thưa đại vương, nếu có người báo cáo với
đại vương rằng, ở chợ có hổ, đại vương tin không?
Nguỵ
Vương bảo rằng:
-
Ta đương nhiên là không tin rồi, chợ làm sao có hổ được?
-
Nếu lại có người nói với đại vương, ở chợ
có hổ, đại vương tin không?
Nguỵ
Vương chần chừ một lúc rồi nói:
-
Đối với chuyện đó, ta nửa tin nửa ngờ.
-
Nếu người thứ ba đến nói với đại vương, ở
chợ có hổ, đại vương tin không?
Nguỵ
Vương gật gật đầu, bảo rằng:
-
Mọi người đều nói như vậy, đương nhiên là
ta tin rồi.
Bàng
Thông nói rằng:
-
Chợ không hề có hổ, đó là điều rõ ràng.
Nhưng liên tiếp ba người đều nói ở chợ có hổ, đại vương liền cho là có hổ. Nay,
thần đưa thái tử sang Hàm Đan của nước Triệu, đô thành đó cách đô thành Đại
Lương của ta (nay thuộc phía tây bắc thành phố Khai Phong tỉnh Hà Nam
Nguỵ
Vương không cho là thật, nói rằng:
-
Ta rõ ý của khanh, khanh yên tâm đi!
Bàng
Thông đi đến Hàm Đan chẳng bao lâu, quả nhiên có người nói xấu ông trước mặt
Nguỵ Vương. Ban đầu Nguỵ Vương không tin, về sau người nói xấu Bàng Thông nhiều
lên, rốt cuộc Nguỵ Vương cũng tin. Đợi đến khi Bàng Thông từ Hàm Đan về lại,
Nguỵ Vương không triệu kiến ông ta nữa.
Chú
của người dịch
庞葱与太子质于邯郸, 谓魏王曰: “今一人言市有虎, 王信之乎?” 王曰: “否.” “二人言市有虎, 王信之乎?” 王曰: “寡人疑之矣.” “三人言市有虎, 王信之乎?” 王曰: “寡人信之矣.” 庞葱曰: “夫市之无虎明矣, 然而三人言而成虎. 今邯郸去大梁也远于市, 而议臣者过于三人矣, 愿王察之矣.” 王曰: “寡人自为知.”
于是辞行,
而谗言先至, 后太子罢质, 果不得见.
(战国策
- 魏策二)
Bàng Thông dữ thái tử chí vu Hàm Đan, vị Nguỵ
Vương viết: “Kim nhất nhân ngôn thị hữu hổ, Vương tín chi hồ?” Vương viết: “Phủ.”
“Nhị nhân ngôn thị hữu hổ, Vương tín chi hồ?” Vương viết: ‘Quả nhân nghi chi
hĩ.” “Tam nhân ngôn thị hữu hổ, Vương tín chi hồ?” Vương viết: “Quả nhân tín
chi hĩ.” Bàng Thông viết: “Phù thị chi vô hổ minh hĩ, nhiên nhi tam nhân ngôn
nhi thành hổ.
Kim
Hàm Đan khứ Đại Lương dã viễn vu thị, nhi nghị thần giả quá vu tam nhân, nguyện
Vương sát chi hĩ.” Vương viết: “Quả nhân tự vi tri.”
Vu thị từ hành, nhi sàm ngôn tiên chí,
hậu thái tử bãi chí, quả bất đắc kiến.
(Chiến quốc sách – Nguỵ sách nhị)
Bàng
Thông cùng thái tử đi làm con tin ở Hàm Đan, (trước khi đi, Bàng Thông) nói với
Nguỵ Vương rằng:
-
Nay có người nói ở chợ có hổ, đại vương
tin không?
Nguỵ
Vương đáp rằng:
- Không tin.
- Hai người cùng nói ở chợ có hổ, đại vương
tin không?
Nguỵ
Vương đáp:
- Quả nhân nghi ngờ điều đó.
- Ba người đều nói ở chợ có hổ, đại vương tin
không?
Nguỵ
Vương đáp:
- Quả nhân tin điều đó.
Bàng
Thông liền nói:
- Phàm ở chợ không có hổ là điều rõ ràng vậy,
nhưng cả ba người đều nói mà thành ra ở chợ có hổ. Nay Hàm Đan cách Đại Lương
còn xa hơn cách chợ, mà những người nghị luận về thần nhiều hơn ba người, xin đại
vương suy xét cho.
Nguỵ
Vương nói:
- Quả nhân tự biết về điều đó.
Bàng
Thông mới từ biệt lên đường, lời gièm pha đã tới trước. Sau thái tử hết làm con
tin trở về, quả nhiên Bàng Thông không được triệu kiến.
(Nguồn
Quốc ngữ - Chiến quốc sách 国语 - 战国策 Lí Duy Kì 李维琦 điểm hiệu, Nhạc Lộc thư xã – 2006)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/4/2017
Nguyên tác Trung văn
TAM NHÂN THÀNH HỔ
三人成虎
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ
CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại
văn nghệ xuất bản xã, 2004.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật