Dịch thuật: Tam gia phân Tấn (kì 3)

TAM GIA PHÂN TẤN

(kì 3)

          简子使尹铎为晋阳, 请曰: “以为茧丝乎 ⁽¹⁾, 抑为保障乎 ⁽²⁾?” 简子曰: “保障哉!”尹铎损其户数. 简子谓无恤曰: “晋国有难, 而无以尹铎为少, 无以晋阳为远, 必以为归.”

及智宣子卒, 智襄子为政, 与韩康子, 魏桓子宴于蓝台. 智伯戏康子而侮段规 ⁽³⁾. 智国闻之, 谏曰: “主不备难, 难必至矣! 智伯曰: “难将由我. 我不为难, 谁敢兴之!” 对曰: “不然. “夏书” 有之曰: ‘一人三失 ⁽⁴⁾, 怨岂在明. 不见是图.’ 夫君子能勤小物, 故无大患. 今主一宴而耻人之君相, 又弗备, 曰: ‘不敢兴难’, 无乃不可乎! 蚋, 蚁, 蜂, 虿 ⁽⁵⁾, 皆能害人, 况君相乎!” 弗听.

Phiên âm

          Giản Tử sử Doãn Đạc vi Tấn Dương, thỉnh viết: “Dĩ vi kiển ti hồ ⁽¹⁾? ức vi bảo chướng hồ ⁽²⁾?” Giản Tử viết: “Bảo chướng tai!” Doãn Đạc tổn kì hộ số. Giản Tử vị Vô Tuất viết: “Tấn quốc hữu nạn, nhi vô dĩ Doãn Đạc vi thiếu, vô dĩ Tấn Dương vi viễn, tất dĩ vi quy.”

          Cập Trí Tuyên Tử tuất, Trí Tương Tử vi chính, dữ Hàn Khang Tử, Nguỵ Hoàn Tử yến vu Lam Đài. Trí Bá hí Khang Tử nhi vũ Đoạn Quy ⁽³⁾. Trí Quốc văn chi, gián viết: “Chủ bất bị nạn, nạn tất chí hĩ!” Trí Bá viết: “Nạn tương do ngã. Ngã bất vi nạn, thuỳ cảm hưng chi!” Đối viết: “Bất nhiên. “Hạ thư” hữu chi viết: ‘Nhất nhân tam thất ⁽⁴⁾, oán khởi tại minh, bất kiến thị đồ.’ Phù quân tử năng cần tiểu vật, cố vô đại hoạn. Kim chủ nhất yến nhi sỉ nhân chi quân tướng, hựu phất bị, viết ‘Bất cảm hưng nạn’, Vô nãi bất khả hồ! Nhuế, nghĩ, phong, sái ⁽⁵⁾, giai năng hại nhân, huống quân tướng hồ!” Phất thính.

Chú thích

1- Kiển ti 茧丝: chỉ việc thu gom tài vật của nhân dân giống như rút tơ, không rút hết thì không dừng.

2- Bảo chướng 保障: chỉ việc đối đãi với dân khoan hậu, giảm thiểu thu gom tài vật, giống như xây thành làm bình phong.

3- Trí Bá 智伯: hoặc viết 知伯.

4- Tam 三: ý nói nhiều.

5- Sái 虿: thời cổ gọi chung loại độc trùng như rắn, bò cạp.

Dịch nghĩa

          Triệu Giản Tử phái Doãn Đạc đi trị lí vùng An Dương, Doãn Đạc thỉnh thị ý kiến, nói rằng:

          - Ngài muốn tôi đi thu gom tài phú nơi đó giống như rút tơ lột kén, hay là yêu quý dân nơi đó, xây dựng nơi đó một bức bình phong để đất nước được an toàn?

          Triệu Giản Tử nói rằng:

          - Xây bức bình phong để đất nước được an toàn.

          Doãn Đạc đến Tấn Dương, liền chỉnh lí hộ tịch, giảm thiểu số hộ giao nộp thuế, giảm nhẹ gánh nặng của bách tính. Triệu Giản Tử nói với con là Vô Tuất rằng:

          - Nếu như nước Tấn có hoạ loạn, con chớ hiềm Doãn Đạc địa vị thấp, chớ sợ Tấn Dương đường xa, nhất định xem ông ấy là chỗ dựa.

          Sau khi Trí Tuyên Tử qua đời, Trí Bá kế vị nắm giữ quốc chính. Một ngày nọ, ông cùng với Hàn Khang Tử, Nguỵ Hoàn Tử yến tiệc ở Lam Đài. Trong buổi tiệc, Trí Bá đùa với Hàn Khang tử, lại sỉ nhục Đoạn Quy là quốc tướng của ông ta. Gia thần của Trí Bá là Trí Quốc nghe nói, liền khuyên rằng:

          - Chúa công, ngài không đề phòng tai hoạ nhất định sẽ giáng xuống!

          Trí Bá nói:

         - Sinh tử hoạ phúc của người khác đều do ta quyết. Ta không giáng tai hoạ cho họ thì thôi, ai dám uy hiếp ta!

          Trí Quốc nói:

          - Không giống như ngài nói đâu. Trong “Hạ thư” có câu nói như thế này: ‘Một người nhiều lần phạm lỗi, kết mối oán thù há tại chỗ sáng sao, khi nó chưa biểu hiện ra cần phải cẩn thần đề phòng.’ Người hiền đức chỉ có ở việc nhỏ cẩn thận phòng bì, mới có thể tránh được hoạ lớn. Hiện tại chúa công trong một lần yến tiệc đắc tội với quốc quân và quốc tướng người ta, sau việc đó lại không lo phòng bị, còn nói: ‘Ai dám gây sóng gió với ta!’, không gì là không thể, muỗi, kiến, ong, bò cạp là côn trùng nhỏ nhưng lại có thể hại người, hà huống đó là quốc quân, quốc tướng!”

Trí Bá không nghe.

                                                               Huỳnh Chương Hưng

                                                               Quy Nhơn 11/9/2016

Nguồn

TƯ TRỊ THÔNG GIÁM

资治通鉴

Bắc Tống . Tư Mã Quang 司马光

Chủ biên: Nhậm Tư Vũ 任思武

Bắc Kinh . Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013