THẦN VONG XỈ HÀN
唇亡齿寒
Thần vong xỉ hàn 唇亡齿寒 (môi hở răng
lạnh). Ví sự lợi hại của sự vật có mối liên quan mật thiết với với nhau.
Điển xuất
Tả truyện – Hi Công ngũ niên 左传 - 僖公五年
Thời
Xuân Thu, nước Tấn 晋 mượn đường nước Ngu 虞,
yêu cầu cho phép quân đội nước mình thông qua nước Ngu đi đánh nước Quắc 虢. Quan Đại phu nước Ngu là Cung Chi Kì 宫之奇 cho rằng không thể đáp ứng. Ông ta nói nói quan hệ giữa
nước Ngu và nước Quắc giống như răng với môi. Nếu không có môi, răng sẽ bị lạnh.
Ngu quân không nghe, đồng ý cho mượn đường. Quân Tấn thông qua nước Ngu đi đánh
nước Quắc, sau đó lại diệt luôn nước Ngu.
Chú của người
dịch
晋侯复假道於虞以伐虢. 宫之奇谏曰:
“虢,
虞之表也. 虢亡, 虞必从之. 晋不可启, 寇不可翫. 一之谓甚, 其可再乎? 谚所谓 ‘辅车相依, 唇亡齿寒’者. 其虞虢之谓也.”
(左传 - 僖公五年)
Tấn Hầu phục giả đạo ư Ngu dĩ phạt Quắc.
Cung Chi Kì gián viết:
“Quắc, Ngu chi biểu dã. Quắc vong, Ngu
tất tùng chi. Tấn bất khả khải, khấu bất khả ngoạn. Nhất chi vị thậm, kì tái khả
hồ? Ngạn sở vị ‘phụ xa tương y, thần vong xỉ hàn’ giả. Kì Ngu Quắc chi vị dã.”
(Tả truyện – Hi Công ngũ niên)
Tấn Hầu
lại mượn đường nước Ngu để đánh nước Quắc. Quan Đại phu của nước Ngu là Cung
Chi Kì can rằng:
“Nước
Quắc là bình phong của nước Ngu, nước Quắc diệt vong, nước Ngu nhất định cũng sẽ
mất theo. Đối với nước Tấn không thể khêu gợi dã tâm, đối với kẻ địch không thể
buông lỏng cảnh giác. Một lần mượn đường là đã quá lắm rồi, há có thể lại có lần
thứ hai?. Ngạn ngữ nói rằng ‘má và lợi răng nương nhau mà tồn tại, môi hở thì
răng lạnh.’ Đây chính là nói mối quan hệ giữa nước Ngu và nước Quắc.”
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/11/2015
Nguồn
THƯỜNG DỤNG ĐIỂN CỔ
常用典故
Biên soạn: Tôn Lập Quần 孙立群,
Lí Ái Trân 李爱珍
Thượng Hải đại học xuất bản xã, 2005
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật