Dịch thuật: Minh nguyệt hà kiểu kiểu

明月何皎皎;

明月何皎皎

照我罗床帏 ⁽¹⁾

忧愁不能寐 ⁽²⁾

揽衣起徘徊 ⁽³⁾

客行虽云乐

不如早旋归 ⁽⁴⁾

出户独彷徨

愁思当告谁?

引领还人房 ⁽⁵⁾

泪下沾裳衣

            (无名氏)

MINH NGUYỆT HÀ KIỂU KIỂU

Minh nguyệt hà kiểu kiểu

Chiếu ngã la sàng vi ⁽¹⁾

Ưu sầu bất năng mị ⁽²⁾

Lãm y khởi bồi hồi ⁽³⁾

Khách hành tuy vân lạc

Bất như tảo tuyền quy ⁽⁴⁾

Xuất hộ độc bàng hoàng

Sầu tư đương cáo thuỳ?

Dẫn lãnh hoàn nhân phòng ⁽⁵⁾

Lệ hạ triêm thường y.

                                       (Vô danh thị)

Chú thích

1- La sàng vi 罗床帏:  tức “la trướng”, tấm màn lụa.

2- Mị 寐: ngủ

3- Lãm y 揽衣: giống như nói “phi y” 披衣 tức khoác áo. “lãm” 揽 ở đây có nghĩa là “lấy”

4- Tuyền quy 旋归: tức “hồi quy” 回归, về nhà

5- Dẫn lãnh 引领: vươn cổ ngóng trông.

TRĂNG SAO SÁNG QUÁ

Trăng sao sáng quá

Chiếu rọi nơi màn lụa giường ta

Ưu sầu không ngủ được

Dậy khoác áo đi thơ thẩn trong phòng

Đi xa tuy rằng vui

Nhưng chẳng bằng sớm quay về

Ra cửa lòng cảm thấy bàng hoàng

Nỗi sầu này biết tỏ cùng ai

Về lại phòng mà còn vươn cổ ngóng trông

Nước mắt rơi ướt đầm cả áo

Đề giải

          Đây là bài thơ cuối cùng trong “Cổ thi thập cửu thủ” 古诗十九首. Thông qua miêu tả tâm lí một cách tinh vi, bài thơ đã biểu đạt được nỗi li sầu của du tử khi ở nơi đất khách.

Giám định và thưởng thức

          Toàn bài thơ thông qua một chuỗi những động tác biểu hiện rõ chủ đề nhớ quê nhà muốn quay về.

          Minh nguyệt hà kiểu kiểu, chiếu ngã la sàng vi, hai câu khởi đầu từ ánh trăng rọi chiếu nơi tấm màn ở giường của du tử đương lúc không ngủ được. Ánh trăng đã gợi nỗi sầu của du tử.

          Ưu sầu bất năng mị, lãm y khởi bồi hồi, nỗi sầu uất kết không tài nào ngủ được, du tử dậy khoác áo đi thơ thẩn trong phòng. Trăng chiếu rọi, đêm yên tĩnh, du tử cảm thấy cô tịch thê lương.

          Khách hành tuy vân lạc, bất như tảo tuyền quy, đây là xúc cảm của du tử khi thơ thẩn trong phòng. Du lịch phương xa tuy có lạc thú nhưng rốt cuộc không bằng vui cùng cha mẹ vợ con cả nhà đoàn tụ. Mau sớm quay về là việc gấp lúc này.

          Xuất hộ độc bàng hoàng, sầu tư đương cáo thuỳ? Cảm giác sau khi ra khỏi cửa là do dự, bàng hoàng, nỗi sầu nhớ quê nhà vẫn luôn quấn quýt, biết tỏ cùng ai để tâm tình của riêng mình được thoải mái. Hai câu này đã đem tâm thái mong muốn quay về của du tử biểu đạt vô cùng lâm li. Nghĩ kĩ nghĩ thấu, phải mau sớm quay về, nhưng đêm dài này sao không mau qua đi để lên đường?

          Dẫn lĩnh hoàn nhập phòng, lệ hạ triêm y thường, đêm dài không thể qua mau, đành quay về lại phòng. Nhưng nỗi mong sẽ gặp lại người thân lâu ngày xa cách đã khiến cho du tử không tránh khỏi lệ rơi ướt đầm cả áo.

          Bài thơ khởi hứng từ trăng sáng, xúc cảnh sinh tình, lại thông một chuỗi những động tác, biểu hiện nỗi li sầu của du tử ở nơi đất khách. Ngôn ngữ chất phác, giản dị, kết cấu chặt chẽ tự nhiên, tầng lớp thứ bậc rõ ràng, tình tiết liên hoàn. Đây là một danh thiên truyền thế có ảnh hưởng sâu xa.

                                                           Huỳnh Chương Hưng

                                                           Quy Nhơn 10/5/2015

Nguồn

HÁN NGỤY THI TỪ GIÁM THƯỞNG

汉魏诗词鉴赏

Chủ biên: Thái Cảnh Tiên 蔡景仙

Nội Mông Cổ nhân dân xuất bản xã, 2008