Dịch thuật: Chữ "quốc"

CHỮ “QUỐC”

          Chữ “quốc” 國, trong giáp cốt văn đã có, chữ “khẩu” 口 ở giữa biểu thị quốc thổ, bốn bên biểu thị quốc giới. Chữ 或 là chữ “quốc” ban đầu. Chữ “khẩu” 口 trong chữ 或 biểu thị thành trì, ý nghĩa là dùng binh qua (một loại vũ khí) để bảo vệ thành trì. Trải qua sự phát triển, bên ngoài chữ 或 thêm hình vuông, nhấn mạnh dùng lực lượng vũ trang để bảo vệ, đó chính là chữ “quốc” 國 trong “quốc gia” 國家, nghĩa gốc là “bang” 邦, “bang” chính là quốc gia.

          Đầu những năm 50 của thế kỉ 20, tổ chỉnh lí chữ Hán của uỷ ban cải cách văn tự Trung Quốc thu thập những tư liệu dị thể tự, phát hiện chữ “quốc” có hơn 40 cách viết.

          Chữ “quốc” 國 có thể dẫn đến hàm nghĩa “quốc đô” 國都, “đô thành” 都城 và “thành ấp” 城邑, cũng còn có thể phiếm chỉ đất phong của Vương Hầu. Trong sách cổ có nói, huyện mà liệt Hầu được phong gọi là “quốc”, cũng chính là nói địa phương mà chư hầu được phong hưởng thụ bổng lộc. Từ đó đẫn đến phiếm chỉ địa vực. Chữ “quốc” trong câu:

Hồng đậu sinh Nam quốc ⁽¹⁾

红豆生南国

(Hồng đậu mọc ở phương Nam)

chính là ý này.

          Trong Mạnh Tử - Li Lâu thượng 孟子 - 离楼上 có ghi:

          Phù nhân tất tự vũ, nhiên hậu nhân vũ chi; gia tất tự huỷ, nhi hậu nhân huỷ chi, quốc tất tự phạt, nhi hậu nhân phạt chi.

夫人悉自侮, 然后人侮之; 家悉自毁, 而后人毁之; 国悉自伐, 而后人伐之

          (Mình tự khinh nhờn sau đó người ta mới khinh nhờn; nhà tự phá huỷ sau đó người ta mới phá huỷ, trong nước đánh lẫn nhau sau đó người ta mới đánh).

ở đây chỉ ra nguyên nhân một nước trước tiên tự mình đánh lẫn nhau, sau đó người khác mới đánh. Trong Hán thư 汉书 còn nói rằng một người nên vì quốc gia mà quên gia đình, vì việc công mà quên việc tư, tức:

Quốc nhĩ vong gia, công nhĩ vong tư

国耳忘家,公耳忘私

(chữ “nhĩ” 耳 thông với chữ “nhi” 而).

          Xem ra từ xưa tới nay, mọi người đều xem trọng quốc gia mà quên việc riêng, tình thần ái quốc chủ nghĩa đã có truyền thống từ lâu đời.

          Chữ “quốc” có thể tổ thành nhiều từ, ví dụ như “quốc sắc” 国色, thông thường chỉ hoa Mẫu đơn 牡丹. Tương truyền vào thời Đường, một ngày nọ Đường Văn Tông thưởng hoa trong vườn, đương lúc hoa mẫu đơn nở rộ, đua nhau phô những màu sắc rực rỡ, mùi hương toả chung quanh. Đường Văn Tông cao hứng hỏi cận thần bên cạnh; thơ vịnh Mẫu đơn hiện nay ở trong thành, ai là người viết hay nhất? Cận thần đáp rằng, Lí Chính Phong 李正丰 viết rất hay, trong đó có 2 câu:

Quốc sắc triêu hàm tửu

Thiên hương dạ nhiễm y

国色朝酣酒

天香夜染衣

(Sắc của hoa tươi đẹp, sáng sớm ngắm hoa như say men rượu

Mùi hương của hoa đêm qua thấm vào trong áo)

Lấy hai câu này để hình dung tuyệt sắc của hoa Mẫu đơn trong vườn, và cũng  hình dung mùi hương kì lạ của nó.

CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH

(1)- Câu này trong bài Tương tư 相思 của Vương Duy 王维 thời Đường.

                                                                      Huỳnh Chương Hưng

                                                                     Quy Nhơn 27/11/2013

Nguyên tác Trung văn

DỤNG VŨ LỰC THỦ VỆ ĐÍCH “QUỐC” TỰ

用武力守卫的 “国”自

Trong quyển

HÁN TỰ ĐÍCH CỐ SỰ

汉字的故事

Tác giả: Úc Nãi Nghiêu 郁乃尧

Quang Minh nhật báo xuất bản xã, 2005.