TẬP TỤC LỄ BÁCH NHẬT
Em bé sinh ra được 100 ngày lại có lễ bách nhật 百日. Lễ bách nhật cũng gọi là “Bách thối” 百啐, từ thời cổ đã có lễ này. “Bách” là con số quan trọng, hàm nghĩa “viên mãn”, “hoàn toàn”. Càng về sau, dân gian càng coi trọng lễ nghi khi em bé được tròn 100 ngày. Đến thời Tống, mọi người gọi lễ bách nhật này là “Bách tuế” 百岁. Nhìn từ tên gọi, “bách tuế” hàm nghĩa cầu chúc cho em bé sống lâu trăm tuổi. Bản thân lễ bách nhật không có nghi thức gì đặc biệt, chỉ là người thân, bạn bè đến chúc mừng, tặng lễ vật như thực phẩm quần áo, trong đó quan trọng nhất là “bách gia y” 百家衣 và “bách gia toả” 百家锁. Quà tặng lễ bách nhật với quà tặng đầy tháng đại đồng tiểu dị, có vàng, câu đối mừng, bức trướng mừng. Vàng làm quà tặng dùng giấy đỏ bao lại, bên ngoài viết 2 chữ “Di kính” 弥敬, đây là từ chúc mừng thông dụng trong lễ bách nhật. Nhưng cũng có lúc chúc mừng nhà sinh được con trai viết là “Lộng chương” 弄璋, chúc mừng nhà sinh con gái viết là “Lộng ngoã” 弄瓦 hoặc “Đại linh” 代玲. Câu đối mừng thông thường dùng màu đỏ. Chúc mừng sinh con trai là
Anh vật đề thanh kinh tứ toạ
Đức môn hỉ khí kháp tam đa
英物啼声惊四坐
德门喜气恰三多
Tiếng khóc của bé khiến mọi người chung quanh kinh ngạc
Niềm vui nơi nhà có đức được đủ tam đa
Lân thư (1) trưng quốc thuỵ
Hùng mộng (2) triệu gia tường
麟书征国瑞
熊梦兆家祥
Sách lân báo điềm lành của nước
Nằm mộng thấy gấu là triệu tốt của nhà
Bức trướng dùng vải màu đỏ là chính, kế đến là vải màu, dài có thể từ 4 đến 6m, bên trên là những câu chúc như:
Thiên giáng kì lân (3)
天降麒麟
Qua điệt miên miên (4)
瓜瓞绵绵
Chung tư diễn khánh (5)
螽斯衍庆
Trường mệnh bách tuế
长命百岁
“Bách gia y” và “bách gia toả” là bùa bảo hộ đặc biệt nhất. Vùng Hoa bắc, bách gia y giống như áo của các nhà sư, do những mảnh vải vụn có màu sắc khác nhau may thành. Tuy mảnh vải không nhất định phải là từ trăm nhà, nhưng góp nhặt từ nhiều nhà càng tốt. Mặc bách gia y là để cầu mong được trường thọ, cho nên có em bé mặc đến tuổi thôi nôi mới thôi.
“Bách gia toả” cũng gọi là “trường mệnh toả” 长命锁, liên quan với nó còn có “trường mệnh sách” 长命索, “bách gia sách” 百家索, “bách gia luyện” 百家练 đều là những vật tượng trưng cầu chúc cho em bé sống lâu trăm tuổi. Bách gia toả được làm bằng vàng, hoặc bạc, hoặc đồng mạ bạc, bạc mạ vàng. Nhìn chung trên bách gia toả có khắc chữ hoặc đồ án hoa văn. Với chữ đa phần là những lời chúc tốt đẹp như:
Trường mệnh phú quý
长命富贵
Trường mệnh bách tuế
长命百岁
Đồ án hoa văn là những vật tượng trưng cho sự trường thọ. Cũng như bách gia y, bách gia toả cũng phải được làm từ vàng bạc gom nhặt của các nhà, hoặc do nhiều nhà góp lại mừng tặng.
Về phương diện tổ chức tiệc mời, lễ bách nhật và lễ đầy tháng cơ bản không gì khác nhau. Những nhà giàu có thì dựng cổng chào màu đỏ màu vàng hoặc treo những trái cầu đỏ vàng; trong sân cất rạp làm nơi uống trà; gian nhà chính sẽ làm lễ đường, trải thảm đỏ, thắp nến đỏ, đặt tượng thần; hai bên trái phải bày bàn tiệc, đặt bàn thu nhận quà tặng. Đơn giản hơn thì chỉ bày vài bàn tiệc mà thôi.
Một số nơi ở Trung Quốc còn có tập tục ăn “bách gia phạn” 百家饭. Thời trước, khi những người ăn xin đến nhà xin, lúc cho họ gạo người ta bốc một nắm từ trong bị của họ, gọi đó là “bách gia mễ”; cũng có nhà lấy vải đỏ may thành túi, cha mẹ của em bé lần lượt đến từng nhà người thân để xin. Dùng số gạo đã xin được nấu thành cơm gọi là “bách gia phạn”. Dân gian cho rằng, em bé được ăn bách gia phạn có thể tiêu trừ tai hoạ, thân thể mạnh khoẻ, trường thọ bách tuế.
CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- LÂN THƯ 麟书: tức Kì lân thư 麒麟书, từ tôn xưng văn chương sách vở của người khác.
(2) HÙNG MỘNG 熊梦: nằm mộng thấy con gấu, điềm sinh con trai.
Nằm mộng thấy rắn, là điềm sinh con gái.
Trong bài Tư can 斯干 phần Tiểu nhã 小雅 trong kinh Thi có ghi:
Duy hùng duy bi
Nam tử chi tường
Duy huỷ duy xà
Nữ tử chi tường
维熊维羆
男子之祥
维虺维蛇
女子之祥
Mộng thấy con gấu
Là điềm sinh con trai
Mộng thấy con rắn
Là điềm sinh con gái
(Tạ Quang Phát: Kinh Thi, tập 2, NXB Văn học, Hà Nội, 1992)
(3)- THIÊN GIÁNG KÌ LÂN 天降麒麟: trong kinh Thi, phần Chu Nam 周南 có bài Lân chi chỉ 麟之趾. Bài thơ khen tặng dòng dõi của Văn Vương.
(4)- QUA ĐIỆT MIÊN MIÊN 瓜瓞绵绵: câu chúc tụng con cháu được xương thịnh. Trong kinh Thi, phần Đại nhã 大雅 ở bài Miên 绵 có câu:
Miên miên qua điệt
绵绵瓜瓞
(Cây dưa trước nhỏ sau to mọc lan ra mãi không dứt)
(Tạ Quang Phát: Kinh Thi, tập 3, NXB Văn học, Hà Nội, 1992)
(5)- CHUNG TƯ DIỄN KHÁNH 螽斯衍庆: câu chúc tụng con cháu đông đúc. Trong trong kinh Thi, phần Chu Nam 周南 có bài Chung tư 螽斯. Bài thơ chúc tụng con cháu đông.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/8/2012
Dịch từ nguyên tác Trung văn
BÁCH NHẬT LỄ TỤC
百日礼俗
Trong quyển
TÀI VẬN NHÂN DUYÊN CÁT HUNG HOẠ PHÚC
财运姻缘吉凶祸福
Tác giả: Tôn Bảo Quang 孙保光
Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2007.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật