LỤC QUỐC TƯỚC NHƯỢC (1), TẦN
QUỐC XƯNG HÙNG
(kì 2)
Thời Tần
Chiêu Vương, thế lực có thể đối địch với Tần chỉ có nước Tề ở phía đông. Cả hai
trở thành hai cường quốc đối đầu nhau. Năm 288 trước công nguyên, để phá tan
liên minh hợp tung , làm suy yếu lực lượng nước Tề, Tần phái Nguỵ Nhiễm hẹn
cùng Tề xưng đế, điều kiện là Tần Tề cùng phạt Sở, Tề Mẫn Vương 齐湣王 vui vẻ nhận lời. Thế là, Tề xưng Đông đế, Tần xưng
Tây đế. Nhưng để cô lập Tần, Tề tranh thủ thiên hạ quy tâm, chẳng bao lâu bỏ đế
hiệu, Tần cũng theo đó bỏ xưng đế. Lúc bấy giờ, Tần Tề cờ trống ngang nhau. Mãi
đến năm 286 trước công nguyên, sau khi Tề diệt Tống, lại xâm chiếm nước Sở phía
nam, xâm chiếm “tam Tấn” phía tây, lại còn có ý thay thế nhà Chu, nhiều nước
chư hầu đều sợ. Thế của nước Tề bức bách, Tần bị uy hiếp. Năm 285 trước công
nguyên, Tần Chiêu Vương phái đại tướng Mông Vũ 蒙武 đem quân phạt Tề,
đoạt lấy 9 thành. Qua 1 năm, lại liên hiệp với Hàn, Triệu, Nguỵ, Yên, phát động
đại chiến đánh Tế Tây 济西 của Tề. Nước Tề bị bại, mất đi địa vị cường quốc.
Tiếp
đó, Tần đánh bại nước Sở. Từ sau khi Tần đoạt
được Hán Trung, đối với nước Sở vẫn từng bước uy hiếp. Năm 299 trước
công nguyên, Tần Chiêu Vương trá xưng tại hẹn gặp Sở Hoài Vương tại Vũ Quan 武关, thừa cơ bắt Sở Hoài Vương đến Hàm Dương 咸阳, yêu cầu cắt nhường quận Vu 巫và
quận Kiềm Trung 黔中, nhưng bị Sở Hoài Vương cự tuyệt. Sở Hoài Vương bị
giam giữ 3 năm, cuối cùng bệnh chết ở nước Tần. Tần không chịu thôi, u cấm bất
thành, đổi sang dùng võ công. Năm 280 trước công nguyên, tướng Tần Tư Mã Thác
phát binh Lũng Tây 陇西, đánh bại quân Sở. Nước Sở bị bức phải cắt nhường Thượng
Dung 上庸 (nay là phía tây bắc huyện Phòng 房 Hà Bắc 河北), và bờ bắc Hán thuỷ.
Năm sau lại sai Bạch Khởi 白起 đánh Sở, cho tháo nước vào thành Yên 鄢 (nay là phía đông nam Nghi Thành 宜城 Hồ Bắc
湖北) khiến quân Sở thất bại thảm hại. Năm 278 trước công
nguyên, Bạch Khởi thừa thắng công phá kinh đô nước Sở là Dĩnh 郢 (nay
là phía tây bắc Giang Lăng 江陵 Hồ Bắc 湖北). Sở Tương Vương đào thoát đến Trần 陈 (nay
là huyện Hoài Dương 淮阳 Hà Nam Nam
Sau khi
phá Sở, quân Tần chuyển quân lên phía bắc đánh “tam Tấn”. Sau 15 năm từ khi Tần
Chiêu Vương tức vị, khoảng 24 năm, Tần liên tiếp dụng binh đối với Nguỵ, Hàn,
lãnh thổ xâm chiếm tương đối khả quan. Hai nước Nguỵ Hàn dần yếu đi, mục tiêu
công kích của quân Tần bèn hướng đến đối thủ khác, đó là nước Triệu.
Triệu nối
tiếp Nguỵ, Tề, Sở, là cường quốc thời Chiến Quốc, mối quan hệ giữa Tần và Triệu
sau thời Tần Huệ Vương, chiến tranh giữa hai nước ngày càng tăng. Từ khi Tần Vũ
Vương tức vị đến đầu thời Tần Chiêu Vương, quan hệ song phương bình lặng lại,
trong khoảng thời gian hơn 10 năm không thấy binh hoả. 30 năm sau đó, hai nước
lúc chiến lúc hoà. Năm 270 trước công nguyên, Tần phát binh công Triệu, quân
hai nước đánh nhau tại Át Dữ 阏与 (nay là Hoà Thuận 和顺 Sơn Tây 山西). Danh tướng nước
Triệu là Triệu Xa 赵奢 kiên
quyết giữ thành không đánh, về sau lại chiếm lấy Bắc sơn 北山, dẫn binh đại phá quân Tần, khiến quân Tần chịu không
ít thảm bại.
Từ đó,
Tần nhậm dụng Phạm Thư 范雎làm Tướng, thực hành
sách lược “viễn giao cận công”, đem binh lực chủ yếu chuyển hướng đánh Nguỵ,
Hàn. Năm 262 trước công nguyên, quân Tần chiếm lĩnh Dã Vương 野王(nay là huyện Thấm Dương 沁阳
Hà Nam
Trường
Bình (nay là phía tây bắc huyện Cao Bình 高平Sơn
Tây 山西) trong địa phận Thượng Đảng, do danh tướng nước Triệu
là Liêm Pha đem quân trấn giữ. Lúc đầu trận đại chiến, thế lực tấn công của
quân Tần mạnh, quân Triệu tổn hao binh tướng, liên tiếp bất lợi. Liêm Pha dùng
thế thủ, kiên quyết giữ thành không đánh nhắm để tiêu hao lực lượng quân Tần. Tần
dùng kế phản gián, phao tin Liêm Pha khiếp sợ muốn đầu hàng, Tần chỉ có sợ Triệu
Quát 赵适 cầm quân. Triệu Vương quả nhiên trúng kế, dùng Triệu
Quát thay Liêm Pha làm tướng. Tần Chiêu Vương nghe tin, lập tức thay đổi chủ tướng
quân Tần, dùng Bạch Khởi 白起 làm Thượng tướng
quân, đem quân đánh Triệu. Triệu Quát tuy là con của danh tướng Triệu Xa, nhưng
mẫu thân biết rõ Triệu Quát không có tài cầm quân, nên ra sức khuyên Triệu
Vương thu hồi mệnh lệnh, nhưng bị cự tuyệt. Thế là Triệu Quát ngạo nhiên làm tướng,
thay đổi sự sắp xếp bố trí trước đó của Liêm Pha, hạ lệnh xuất binh đánh Tần.
Tướng Tần là Bạch Khởi giả vờ thua chạy, dẫn quân Triệu đến dưới công sự phòng
ngự của quân Tần, đồng thời sai kị binh chặn phía sau, chia quân Triệu ra làm
hai, Tần Chiêu Vương đích thân đến Hà Bắc, trưng phát thanh niên nơi đó từ 15
tuổi trở lên đến Trường Bình, cắt đứt đường viện binh và lương thực của quân
Triệu. Quân Triệu bị đói 46 ngày, rốt cuộc giết người để ăn đỡ đói. Để đột phát
vòng vây của quân Tần, Triệu Quát chia binh ra làm 4 đội, mấy lần thay nhau phá
vòng vây, nhưng đều không thành công. Cuối cùng, Triệu Quát dốc hết toàn lực
đích thân dẫn tinh binh xông lên, kết quả bị quân Tần bắn chết. Sau khi quân Tần
đánh bại quân Triệu, đem hơn 40 vạn người đã đầu hàng chôn sống, chỉ thả cho về
240 người nhỏ yếu.
Sau trận
Trường Bình, lực lượng quân Triệu bị suy yếu, Bạch Khởi chuẩn bị thừa thắng bao
vây Hàm Đan, công diệt nước Triệu. Phạm Thư đố kị Bạch Khởi công cao, bèn thuyết
phục Tần Vương, đồng ý nước Triệu cắt đất cầu hoà. Từ đó mối quan hệ giữa Bạch
Khởi và Phạm Thư trở nên bất hoà.
Năm 259
trước công nguyên, Tần sai Vương Lăng đem quân đánh Triệu, Bạch Khởi nhân bị bệnh
không đi. Vương Lăng tấn công đô thành nước Triệu là Hàm Đan, gặp phải sự kháng
cự của quân dân nước Triệu, quân Tần thất lợi. Tần Chiêu Vương sai Bạch Khởi
thay Vương Lăng, nhưng Bạch Khởi cho rằng, Tần trải qua trận Trường Bình tổn thất
không nhỏ, nay viễn chinh Hàm Đan, nước Triệu bên trong khích lệ động viên sĩ tốt,
bên ngoài liên kết chư hầu, nội ứng ngoại hợp, quân Tần sẽ bị thua. Bạch Khởi
không chủ trương hưng sư phạt Triệu nữa, bèn cáo bệnh không đi, Chiêu Vương lại
sai Vương Hột thay Vương Lăng. Lại trải qua sự tiến cử của Phạm Thư, dùng Trịnh
An Bình 郑安平 làm tướng quân, đem quân bao vây Hàm Đan.
Sau khi
Hàm Đan bị bao vây, nước Triệu phái Bình Nguyên Quân Triệu Thắng 平原君赵胜 cầu viện chư hầu. Bình Nguyên Quân có mối quan hệ hôn
nhân với nước Nguỵ. Bình Nguyên Quân yêu cầu nước Nguỵ xuất binh, Nguỵ Vương sợ
Tần báo thù, sai Tấn Bỉ 晋鄙thống lĩnh 10 vạn
Nguỵ binh cứu Triệu nhưng giữ thái độ kiên trì quan sát. Nhân đó, Nguỵ công tử
Vô Kị 无忌không thể không trộm hổ phù, đoạt lấy binh quyền của Tấn
Bỉ, phát binh đánh quân Tần đang vây Triệu. Bình Nguyên Quân lại dẫn đám môn
khách 20 người trong đó có Mao Toại 毛遂, kết minh với Sở để
kháng Tần, quân Sở cứu Triệu do Xuân Thân Quân Hoàng Yết 春申君黄歇thống lĩnh, cũng đồng thời bắt đầu đến Hàm Đan. (còn
tiếp)
Chú của người
dịch
1- Tước nhược 削弱: (lực lượng, thế lực) yếu đi.
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 07/5/2018
Nguyên tác Trung văn
LỤC QUỐC TƯỚC NHƯỢC, TẦN QUỐC XƯNG HÙNG
六国削弱, 秦国称雄
Trong quyển
TẦN HÁN SỬ THOẠI
Tác giả: Phan Quốc Cơ 潘国基
Bắc Kinh: Trung Quốc quốc tế quảng bá xuất bản xã,
2007
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật