BỐN CHỮ
“XUÂN HẠ THU ĐÔNG”
CŨNG LÀ HỌ
Cách dùng chữ
trong Bách gia tính 百家姓 (1) quả thật
là phong phú đa dạng. Quốc danh địa danh, động vật thực vật, số tự phương vị,
thiên thể khí tượng, địa hình địa mạo, thực vật dụng phẩm, kim loại màu sắc,
thiên can địa chi, quý tiết thời gian v.v… không gì là không có. Như Hoa 花, Thảo 草, Mộc 木,
Dương 杨, Liễu 柳, Phong 风,
Vân 云, Lôi 雷, Vũ 雨,
Tuyết 雪,
Bốn chữ “Xuân Hạ
Thu Đông” dùng để biểu thị 4 mùa cũng đều là họ.
Đầu tiên là họ
Xuân 春. Họ Xuân vốn bắt nguồn từ một
trong “tứ quân tử” nổi tiếng thời Chiến quốc, đó là Xuân Thân Quân 春申君. Ba người còn lại là Mạnh
Thường Quân 孟常君 nước Tề,
Tín Lăng Quân 信陵君 nước Nguỵ,
Bình Nguyên Quân 平原君 nước Triệu.
Xuân Thân Quân tên là Hoàng Yết 黄歇,
là Tể tướng nước Sở thời Chiến quốc. Tương truyền, sông Hoàng Phố 黄浦 ở
Thượng Hải là do ông chủ trì khai tạc lưu thông, cho nên sông Hoàng Phố
cũng còn gọi là Hoàng Yết Phố 黄歇浦,
Xuân Thân giang 春申江. Tên gọi
tắt của Thượng Hải là “Thân” 申
cũng là từ phong hiệu của ông mà ra. Sau khi Xuân Thân Quân qua đời, trong số hậu
duệ của ông đã lấy chữ “Xuân” làm họ, vì thế trong Bách gia tính có họ Xuân.
Họ Hạ 夏 là một họ lớn trong Bách gia tính, họ này vốn bắt nguồn từ Đại
Vũ 大禹. Hậu duệ của Đại Vũ vào thời
nhà Hạ được gọi là “Hạ Hậu thị” 夏后氏,
“Hậu” lúc bấy giờ có nghĩa là “đế” 帝.
Khi Chu Vũ Vương kiến lập triều Chu đã đem đất Kỉ 杞 phong cho Đông Lâu Công 东楼公, một hậu duệ của Hạ Vũ lập ra nước Kỉ. Những hậu
duệ của Hạ Vũ mà không được thụ phong, sau này đã lấy “Hạ” làm họ.
Họ Thu 秋 vốn bắt nguồn từ một truyền
thuyết. Chuyện kể rằng, thời cổ tại nước Lỗ có một người tên là Thu Hồ 秋胡, cưới vợ được 3 ngày liền đi
làm quan, sau 3 năm mới trở về. Khi sắp đến nhà, Thu Hồ trông thấy một cô gái
dung mạo xinh đẹp đang hái dâu bên đường, cô gái đó chính là vợ của anh ta,
nhưng anh ta không nhận ra, cô gái cũng không nhận ra chồng mình. Thu Hồ muốn
trêu ghẹo, lên tiếng muốn tặng cô gái 20 lượng vàng. Cô gái không nhận, nghiêm
nghị đáp rằng:
Tôi là người đã có chồng, chồng tôi ra ngoài
làm quan đã 3 năm rồi, tôi đóng cửa ở một mình, từ trước tới giờ chưa bị ai làm
nhục như thế này.
Nói xong liền
quay đầu bỏ đi về nhà. Qua một lúc sau, Thu Hồ về đến nhà mới phát hiện cô gái
mà mình trêu ghẹo lúc nãy chính là vợ của mình, trong lòng vô cùng xấu hổ. Người
vợ của Thu Hồ trông thấy người chồng mà mình khổ công chờ đợi 3 năm, sau khi trở
về lại trở thành kẻ phẩm hạnh không nghiêm trang, tức giận nhảy xuống sông tự tận.
Có sách viết về họ
tên chỉ ra rằng: họ “Thu” bắt nguồn từ Thu Hồ.
Thời Hán cũng có
một người tên là Thu Hồ 秋胡, người này
có học qua Thượng thư 尚书.
Một ông lão họ Địch 翟 rất thích
tinh thần học hỏi của Thu Hồ, muốn đem cháu gái của mình gã cho, nhưng anh ta lại
nói rằng:
Thời cổ có một người tên Thu Hồ, đã cưới vợ
nhưng lại thất lễ với vợ, khiến vợ nhảy xuống sông tự tận, nên tôi không thể cưới.
Ông lão họ Địch
cũng là người có học, nghe anh ta nói xong liền cười bảo rằng:
Thời cổ nước Lỗ có 2 Tăng Sâm 曾参,
nước Triệu có 2 Mao Toại 毛遂, những việc họ làm không giống
nhau, sao lại có thể vì Thu Hồ thời cổ thất lễ mà Thu Hồ thời nay lại không cưới
vợ?
Thu Hồ nghe qua
thấy có lí liền bằng lòng lấy cô cháu gái của ông lão họ Địch. Câu chuyện này
cũng là nguồn gốc của họ “Thu”.
Họ Đông 冬 có nguồn gốc từ tên một vị quan thời cổ. Thời Chu có một vị quan chuyên quản việc thuỷ lợi tên là Đông Nhật
冬日, trong số hậu duệ của vị
quan này có người lấy “Đông” làm họ, vì thế họ này đã lưu truyền lại.
Đây là những câu
chuyện thú vị về lai lịch của 4 chữ “Xuân Hạ Thu Đông” được lấy làm họ.
CHÚ CỦA NGƯỜI DỊCH
(1)- BÁCH GIA TÍNH 百家姓:
đây là bộ sách về các họ Trung văn. Sách được hình thành vào đầu thời Bắc Tống.
Nguyên sách thu thập 411 họ, sau tăng bổ thành 504 họ, trong đó họ đơn có 444 họ,
họ phức có 60 họ.
Bách gia tính百家姓 cùng
với Tam tự kinh 三字经, Thiên tự văn 千字文
được gọi chung là Tam Bách Thiên 三百千,
đây là những bộ sách thời cổ dùng để dạy cho trẻ em.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 28/3/2013
Nguyên
tác Trung văn
“XUÂN HẠ
THU ĐÔNG” TỨ CÁ TỰ DÃ THỊ TÍNH
“春夏秋冬” 四个字也是姓
Trong
quyển
TRUNG
QUỐC NHÂN DANH ĐÍCH CỐ SỰ
中国人名的故事
Tác giả: Trương Tráng Niên 张壮年
Trương Dĩnh Chấn 张颖震
Sơn
Đông hoạ báo xuất bản xã, tháng 9-2005.
Thư Mục:
Nghiên Cứu - Dịch Thuật