Dịch thuật: Tuý hoa âm (Lí Thanh Chiếu)

醉花阴

        薄雾浓云愁永昼 1, 瑞脑销金兽 2. 佳节又重阳, 玉枕纱厨 3, 半夜凉初透.

东篱 4 把酒黄昏后, 有暗香盈袖 5. 莫道不销魂 6, 帘卷西风 7, 人比黄花 8 瘦.

                                              (李清照)

TUÝ HOA ÂM

          Bạc vụ nùng vân sầu vĩnh trú ¹, thuỵ não tiêu kim thú ². Giai tiết hựu Trùng Dương, ngọc chẩm sa trù ³, bán dạ lương sơ thấu.

          Đông li ⁴ bả tửu hoàng hôn hậu, hữu ám hương doanh tụ ⁵. Mạc đạo bất tiêu hồn ⁶, liêm quyển tây phong ⁷, nhân tỉ hoàng hoa ⁸ sấu.

                                                                               (Lí Thanh Chiếu)

Chú thích   

1- VĨNH TRÚ 永昼: suốt cả ngày dài

2- THUỴ NÃO 瑞脑: tức long não 龙脑, tên một loại hương liệu, cũng còn được gọi là “long thuỵ não”.

KIM THÚ 金兽: lò hương bằng đồng hình con thú.

3- NGỌC CHẨM 玉枕: từ mĩ xưng chỉ cái gối đầu.

SA TRÙ 纱厨: tức bích sa trù, một loại màn lụa.

4- ĐÔNG LI 东篱:  trong bài Ẩm tửu 饮酒 của Đào Uyên Minh 陶渊明 có câu:

Thái cúc đông li hạ

Du nhiên kiến Nam sơn

采菊东篱下

悠然见南山

Hái cúc bên giậu đông,

Thư thái thấy núi Nam

          Về sau mượn “đông li” để chỉ nơi thưởng ngắm hoa cúc.

5- HỮU ÁM HƯƠNG DOANH TỤ 有暗香盈袖: câu này lấy ý từ Cổ thi thập cửu thủ 古诗十九首:

Phan điều chiết kì vinh

Tương dĩ di sở tư

Hinh hương doanh hoài tụ

Lộ viễn mạc trí chi

攀条折其荣

将以遗所思

馨香盈怀袖

路远莫致之

Vin nhánh bẻ một cành hoa

Để tặng người thương nhớ

Hương thơm của hoa tràn cả áo

Nhưng vì đường xa không làm sao gửi đến được.

          Câu thơ biểu đạt nỗi nhớ mong.

ÁM HƯƠNG 暗香: hương ngầm, ở đây chỉ mùi hương của hoa cúc.

DOANH 盈: tràn đầy.

6- TIÊU HỒN 销魂: cực độ bi thương sầu khổ.

7- LIÊM QUYỂN TÂY PHONG 帘卷西风: tức “Tây phong liêm quyển”, gió tây thổi cuốn rèm.

8- HOÀNG HOA 黄花: chỉ hoa cúc.

  

Dịch nghĩa

TUÝ HOA ÂM

Khí mù thưa cùng với đám mây dày lướt qua, sầu trọn cả ngày dài, long não trong lò hương hình thú đã tan hết từ lâu. Tiết đẹp lại đến ngày Trùng Dương, gối ngọc màn sa đơn chiếc, nửa đêm hôm qua luồng khí lạnh tràn vào.

Bên giậu đông nâng chén rượu cho đến sau lúc hoàng hôn, mùi hương ngầm thấm đầy cả áo. Chớ bảo rằng không sầu không khổ. Gió tây thổi đến cuốn bức rèm buông,  thiếu phụ chốn phòng khuê còn gầy hơn cả hoa kia.

Dịch thơ

TUÝ HOA ÂM

Mây dày sầu cũng dày thêm,

Lò hương long não êm đềm tan đi.

Trùng Dương tiết đẹp gặp kì,

Gối màn đơn chiếc đêm thì lạnh sao.

Giậu đông nâng chén rượu đào,

Chiều hôm hương toả tràn vào áo đây

Sầu kia trĩu nặng bủa vây,

Rèm buông động gió người gầy hơn hoa.

Phân tích

         Bài từ này được sáng tác sau khi Lí Thanh Chiếu và Triệu Minh Thành kết hôn được 2 năm, vì bị hoạ đảng tranh liên luỵ phải về đến quê nhà ở Sơn Đông. Bài từ thuật lại tình cảm nhớ chồng của một thiếu phụ chốn phòng khuê cô đơn, gặp tiết Trùng Dương đáng lí ra phải đoàn viên.

          “Bạc vụ nùng vân”, từ lúc sáng sớm đến trưa, thời gian trong mắt của chủ nhân ông đã trở nên đằng đẳng. Trọn ngày dài, thiếu phụ ngồi một mình nơi góc nhà làm bạn cùng làn khói thong thả nhẹ nhàng bay ra từ lò hương, gặm mòn nỗi cô liêu cùng nỗi sầu bi vô tận. “Sầu vĩnh trú” và “thuỵ não tiêu” ngầm hợp với nỗi vắng vẻ tịch liêu  “nhất thốn tương tư nhất thốn hôi” 一寸相思一寸灰 của Lí Thương Ẩn. Tiết Trùng Dương là ngày mà mọi người đoàn tụ, cùng nhau lên cao uống rượu, thế mà tác giả chỉ có một thân. Trong đêm thu mát lạnh, đối diện với gối chiếc đơn côi, màn sa lạnh lẽo, thân tâm đều lạnh, giấc ngủ chẳng yên.

          Đoạn sau tiến thêm một bước tác giả bộc lộ nỗi tình hoài. Lúc hoàng hôn, một mình bưng chén rượu thưởng hoa cũng tự đau thương, mong được cùng người mình yêu mến ngắm hoa bên giậu đông. Biết rõ là chẳng có ai nhưng vẫn “bả tửu hoàng hôn hậu”, dù cho mùi hương tràn đầy cả áo cũng chỉ biết ngẩn ngơ. Do bởi từ lâu đã không còn tâm cảnh điềm đạm nâng chén rượu bên giậu đông, nên “lần này” càng cảm thấy cô độc hơn.

          Ba câu cuối tả cơn gió tây chợt đến, thổi cuốn rèm lên, người tựa cửa đứng trông đang mong nhớ, song trùng cô độc bủa vây, tiều tuỵ hình hài. Chỉ với một chữ “sấu” đã biểu hiện tình tự chủ nhân ông vì “tâm sấu” mà “hình sấu”. Tỉ dụ lạ kì “nhân tỉ hoàng hoa sấu”, đem sự thể nghiệm tình cảm, thể nghiệm sinh mệnh của con người tương thông linh khí với hoa tươi hoa héo, trời đất bốn mùa thay đổi, đã có tác dụng “vẽ rồng điểm nhãn” trong chỉnh thể cả bài từ, đem chữ “sầu” đẩy đến đỉnh cao.

                                                    Huỳnh Chương Hưng

                                                    Quy Nhơn 30/9/2012

Dịch từ nguyên tác Trung văn

TUÝ HOA ÂM

醉花阴

Trong quyển

LÍ THANH CHIẾU TỪ THƯỞNG ĐỘC

李清照词赏读

Biên soạn: Từ Kiến Uỷ 徐建委, Lưu Tranh 刘峥

Tuyến trang thư cục, 2007.