HÀM CỰU MƯU TÂN
含旧谋新
Bỏ cái cũ mà mưu tính cái mới
Điển xuất: “Tả truyện – Hi Công nhị thập bát niên”
Thời Xuân Thu, con của Tấn Hiến Công 晋献公là công tử Trùng Nhĩ 重耳bị bức
phải lưu vong bên ngoài. Trước tiên Trùng Nhĩ đến nước Vệ rồi đến Tề, Tào , Tống,
Trịnh nhưng đều không được lưu dung. Sau Trùng Nhĩ đến nước Sở, Sở Vương thu nhận,
đồng thời hỏi rằng:
-Nếu sau này ông có thể về lại được
nước Tấn, ông sẽ báo đáp tôi như thế nào?
Trùng Nhĩ đáp rằng:
-Nếu tôi về lại được nước Tấn lên làm
quốc quân, giả sử Tấn và Sở phát sinh chiến tranh, tôi sẽ lui lại 3 xá để báo đáp
ngài.
Trùng Nhĩ lưu vong bên ngoài 19 năm, được
nước Tần đưa về nước Tấn lên ngôi, đó chính là Tấn Văn Công 晋文公.
Năm 633 trước công nguyên, hai nước Tấn
Sở phát sinh chiến tranh. Ban đầu, để thực hiện những lời nói khi lưu vong ở nước
Sở, Tấn Văn Công quả nhiên lui quân 90 dặm, tướng Sở là Tử Ngọc 子玉ỷ vào nước lớn binh mạnh, kiên quyết chiến đấu với Tấn.
Nghinh chiến hay không nghinh chiến? Tấn Văn Công vẫn có chút do dự. Lúc này,
trong quân Tấn bàn luận sôi nổi, có người bảo:
-Nhất quốc chi quân tị nhượng nhất
quốc chi thần (chỉ Tử Ngọc) thái đâu nhân liễu.
一国之君避让一国之臣, 太丢人了
(Là quốc quân của một nước mà lại đi
nhường bề tôi của một nước, thật là mất mặt)
Một số người biết sự tình trước đó giữa
Tấn Văn Công và nước Sở nói rằng:
-Tấn quân hiện tại tượng nguyên điền
chi thảo, mĩ lệ mậu thịnh, khả dĩ hàm cựu mưu tân liễu, bất ưng hãm tại hoà Sở
quốc đích cựu nhật tình hoài trung.
晋君现在像原田之草, 美丽茂盛, 可以含旧谋新了, 不应陷在和楚国的旧日情怀中.
(Vị quân chủ nước Tấn hiện nay giống như
cỏ trên đồng, xanh tốt đẹp tươi, có thể bỏ cái cũ lại mà mưu cái mới, không nên
cứ vương vấn trong lòng tình cảm ngày trước với nước Sở)
Tấn Văn Công nghe được những lời đó,
cuối cùng quyết tâm nghinh chiến. Trận chiến Thành Bộc, Tấn Văn Công đại phá quân
Sở. Từ đó, trở thành bá chủ.
Người đời sau dùng điển cố “Hàm cựu mưu tân” 含旧谋新 để ví với việc vất bỏ những thứ cũ của ngày trước mà quy định và kiến lập lại cái mới.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 06/11/2025
Nguồn
ĐỒ GIẢI QUỐC HỌC ĐIỂN CỐ
图解国学典故
Chủ biên: Nhậm Tê Nhiên 任犀然
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều
xuất bản xã, 2016