踏莎行
福水瓊漿
金樽玉盞
絲絃竹笛聲聲漫
淡濃浮動繞春香
歡朋樂友明朝散
翠餅松煙
柔翰寸管
男兒志在雲霄漢
鄉村孝誼守綱常
經綸心上民爲本
ĐẠP SA HÀNH
Phúc
thuỷ quỳnh tương
Kim
tôn ngọc trản
Ti huyền
trúc địch thanh thanh mạn
Đạm
nùng phù động nhiễu xuân hương
Hoan bằng lạc hữu minh triêu tán
Thuý
bính tùng yên
Nhu hàn thốn quản
Nam
nhi chí tại vân tiêu hán
Hương
thôn hiếu nghị thủ cương thường
Kinh luân tâm thượng dân vi bản
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 10/10/2025
Phúc
thuỷ 福水: một
trong những mĩ xưng của rượu. Trung Quốc thời cổ người ta cho rằng, uống rượu
có thể mang lại phúc khí. Địch Hạo 翟灝đời
Thanh trong “Thông tục biên - Ẩm thực” 通俗编 - 饮食có
nói, rượu được gọi là “phúc thuỷ”.
Quỳnh
tương 瓊漿: cũng
là mĩ xưng của rượu. Theo truyền thuyết thần thoại, người ta dùng mĩ ngọc chế
ra một loại nước uống, gọi là “quỳnh tương ngọc dich” 瓊漿玉液, uống vào có thể thành tiên. Đời sau dùng “quỳnh
tương” để chỉ rượu ngon.
Kim
tôn ngọc trản 金樽玉盞: li
vàng chén ngọc.
Xuân
hương 春香:
hương thơm của rượu.
Trong Thi kinh – Bân phong – Thất
nguyệt 诗經 - 豳风 - 七月gọi rượu là “xuân” 春:
Thập
nguyệt hoạch đạo
Vi thử
xuân tửu
Dĩ giới
mi thọ
十月获稻
为此春酒
以介眉寿
(Tháng
mười thu hoạch lúa
Ủ
thành xuân tửu thơm ngon
Để cầu
chủ nhân trường thọ)
Tư Không Đồ司空图trong Thi phẩm – Điển nhã 诗品 - 典雅có câu:
Ngọc hồ
mãi xuân
Thưởng
vũ mao ốc
玉壶买春
赏雨茆屋
(Lấy
bình ngọc mua rượu
Nơi
gian nhà cỏ thưởng thức mưa rơi)
Có 2 nguyên nhân rượu được gọi là
“xuân” 春:
-Rượu đa phần được ủ vào mùa đông, sang mùa xuân thì
rượu ủ đã chín, người ta thường gọi rượu là “xuân tửu” 春酒.
-Từ sau thời Nguỵ Tấn, xuất hiện một
loại men để làm xuân tửu. Thế là loại rượu do xuân tửu khúc ủ thành đương nhiên
được gọi là “xuân tửu” 春酒.
Xuân đứng đầu trong bốn mùa, lại đại
biểu cho sự phồn vinh, ấm áp khiến mọi người vô cùng chuộng, đến đời Tuỳ Đường,
người ta càng thích gọi rượu là “xuân” 春, gọi li rượu là “xuân bôi” 春杯, bàn
ăn gọi là “xuân đài” 春台, càng
có nhiều loại rượu nổi tiếng dùng “xuân” 春để đặt tên, như: Ngọc Hồ Xuân 玉壶春, Kiếm
Nam Xuân 剑南春, Bồng Lai Xuân 蓬莱春, Lê Hoa Xuân 梨花春, Động Đình Xuân 洞庭春, Vũ
Lăng Xuân 武陵春.
Thuý
bính 翠餅: một
trong những biệt xưng của mực.
Tùng
yên 松煙: cũng
là biệt xưng của mực. Gỗ tùng sau khi đốt, khói đen tụ lại được dùng làm nguyên
liệu để chế mực.
Nhu
hàn 柔翰: biệt
xưng của bút. Tả Tư 左思trong “Vịnh
sử” 咏史có viết:
弱冠弄柔翰,
卓荤观群书
Nhược
quán lộng nhu hàn,
Trác
huân quan quần thư
(Tuổi
trẻ thường cầm bút,
Nổi tiếng
bác lãm quần thư)
Thốn
quản 寸管: biệt
xưng của bút.
Vân
tiêu hán 雲霄漢: “vân
tiêu” 雲霄 chỉ trời cao; “hán” 漢tức ngân hà, cũng gọi là “thiên hán” 天漢. Cả câu ý nói chí hướng cao xa.
Câu
9: mượn ý từ bài “Kẻ sĩ” của Nguyễn Công Trứ:
Miền
hương đảng đã khen rằng hiếu nghị,
Đạo lập
thân, phải giữ lấy cương thường.
Kinh
luân tâm thượng 經綸心上: điển
xuất từ bài “Quan Dịch ngâm” 觀易吟của Thiệu Ung 邵雍đời Tống:
天向一中爲體用
人於心上起經綸
Thiên
hướng nhất trung vi thể dụng
Nhân ư
tâm thượng khởi kinh luân
(Trời
hướng đến “nhất” (thái cực) phân ra thể và dụng,
Tài
kinh luân của con người từ trong tâm mà phát khởi)
Nguyễn Công Trứ trong bài “Kẻ sĩ”
cũng đã viết:
Kinh
luân khởi tâm thượng, binh giáp tàng hung trung.