ĐÌNH BẬT VĂN VÕ
Đời
Minh tại Vũ Xương 武昌Hồ Bắc 湖北có một người tên
Hùng Đình Bật 熊廷弼, văn bát cổ làm rất hay, hơn nữa ông còn là kì tài
lãnh binh đánh trận.
Hùng
Đình Bật từ nhỏ đã giỏi về thi, giỏi về đối liễn, khi học ở Tự Vân thư viện 自云书院, ngày nọ tình cờ gặp lúc nhạc phụ của vị Sơn trưởng
thư viện (1) qua đời. Vị Sơn trưởng biết tài học của ông rất sâu, nên đã mời ông viết
câu đối viếng. Hùng Đình Bật cầm bút viết rằng:
Lệ đích Giang Hán lưu mãn hải. (2)
泪滴江汉流满海
Viết xong gác bút, nhờ các vị Tú tài đứng chung quanh
viết tiếp câu dưới. Không ngờ, xuất cú quá khó, cả đám Tú tài vò đầu bứt tai,
khổ sở suy nghĩ, cả buổi mà vẫn không được câu tiếp. Cuối cùng, Hùng Đình Bật
đã gỡ cái khó:
Ta thán hào đào ngạnh yết hầu. (3)
嗟叹嚎啕哽咽喉
Những
người chung quanh đem hai câu đọc lên, đều khen không ngớt.
Đương
thời, Đại hãn của Hậu Kim Nỗ Nhĩ Cáp Xích 努尔哈赤đang không ngừng tấn công quân Minh tại Liêu Đông 辽东. Sau trận đánh của Tát Nhĩ Hử 萨尔浒, triều Minh mất quân mất đất, thế là phái Hùng Đình Bật
xuất quan chỉ huy việc quân ở Liêu Đông. Hùng Đình Bật sau khi nhận nhiệm vụ,
làm nhiều công việc chuẩn bị, tập trung quân đội 18 vạn người, phân bố tại Liêu
Đông, ngoài ra còn tích cực liên hợp với Triều Tiên 朝鲜,
hi vọng kềm chế được quân Hậu Kim. Nỗ Nhĩ Cáp Xích thấy được sự chuẩn bị của
Hùng Đình Bật, tạm thời gác lại việc chiếm lĩnh Thẩm Dương 沈阳, nhưng người đảm nhậm Tuần phủ Quảng Ninh 广宁là Vương Hoá Trinh 王化贞
lại cho rằng Hùng Đình Bật xuất quan, sẽ ảnh hưởng đến địa vị của mình, nên tìm
mọi cách để cản trở sự chỉ huy của Hùng Đình Bật. Năm 1622, Nỗ Nhĩ Cáp Xích tấn
công Quảng Ninh, Vương Hoá Trinh đào thoát về quan nội, Hùng Đình Bật không
cách nào kháng cự lại, đành phải bảo vệ một số bách tính lui đến bên trong Sơn
Hải quan 山海关. Quảng Ninh thất thủ, vương triều Minh không phân biệt
được trắng đen, bắt Hùng Đình Bật và Vương Hoá Trinh giam vào đại lao. Nguỵ
Trung Hiền 魏忠贤thừa cơ gạt Hùng Đình Bật, bảo Hùng Đình Bật xuất 4 vạn
lạng bạc, mới thoát khỏi tội chết. Hùng Đình Bật là vị chính nhân, bạc từ đâu
mà có được nên đương nhiên cự tuyệt. Yêm đảng bèn vu cáo Hùng Đình Bật chỉ thủ
không chiến, tham ô quân lương, phải xử tội chết.
Sau khi Hùng Đình Bật chết, tướng lĩnh của Liêu Đông bỏ kế sách của Hùng Đình Bật, Nỗ Nhĩ Cáp Xích thấy thời cơ đã đến, bèn lấy Thẩm Dương làm mục tiêu, chẳng bao lâu công hạ được Thẩm Dương.
Chú của người dịch
1-Sơn trưởng 山长: thời Đường
thời Ngũ Đại, học xã trong núi (sơn trung học xã山中学社) gọi là “thư viện” 书院, vị chủ giảng kiêm
tổng lí thư viện gọi là “Sơn trưởng” 山长. Từ thời Nam Tống đến
thời Nguyên, thư viện của nhà nước đa phần đều lập Sơn trưởng, do viên quan bộ
Lễ hoặc Tuyên uý sứ hành tỉnh tuyền nhậm.
2-Lệ đích Giang Hán lưu mãn hải 泪滴江汉流满海: nước mắt nhỏ xuống Giang Hán chảy tràn ra đầy cả biển.
Cả câu này đều có bộ 氵 (thuỷ)
3-Ta thán hào đào ngạnh yết hầu 嗟叹嚎啕哽咽喉: than khóc kêu gào đến nghẹn lời khóc không thành tiếng. Cả câu này đều có bộ (khẩu).
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/9/2025
Nguyên tác Trung văn
ĐÌNH BẬT VĂN VÕ
廷弼文武
Trong quyển
BÁCH GIA TÍNH
百家姓
Biên soạn: Triệu Dương 赵阳