THỌ TỬU
“Trường mệnh bách tuế, phúc thọ diên niên” 长命百岁, 福寿延年là
nguyện vọng của mọi người. Trong “Thượng thư” 尚书có
nói:
Ngũ phúc: nhất viết thọ, nhị viết phúc, tam viết khương
ninh, tứ viết du hảo đức, ngũ viết khảo chung mệnh.
五福: 一曰壽, 二曰福, 三曰康寧, 四曰攸好德, 五曰考終命.
(Ngũ phúc gồm: một là thọ, hai là phúc, ba là mạnh khoẻ, bốn
là có đạo đức tốt đẹp, năm là lúc thọ chung được bình hoà)
Trong “ngũ phúc” thì “thọ” 寿đứng đầu, có thể thấy mọi
người rất kì vọng về trường thọ.
Tập tục dùng rượu để chúc thọ có từ rất lâu. Trong “Sử
kí – Hạng Vũ bản kỉ” 史记 - 项羽本纪có
chép:
Bái Công phụng chi tửu vi thọ.
沛公奉卮酒为寿
(Bái Công bưng chén rượu
chúc thọ)
“Thọ tửu” 寿酒 sớm nhất được gọi là “thọ thương” 寿觞,
“thương” 觞 là chén rượu, ở đây mượn để chỉ rượu. Với số tuổi của con người, gặp “thập”
十 là thọ,
sinh nhật lúc bấy giờ có ý nghĩa đặc biệt, người ta sẽ bày “thọ tửu” 寿酒, “thọ
yến” 寿宴để tiến hành chúc mừng.
Chúc thọ có nhiều tập tục. người Trung Quốc đầu tiên về mặt
thời gian rất chú trọng, “quá cửu bất quá thập” 过九不过十 (tố chức ở số 9 không tổ chức
ở số 10). Người ta cho rằng, “thập” 十có ý nghĩa là “mãn” 满 (tràn đầy), mà “mãn” sẽ “dật”
溢 (đổ) biểu
thị đã kết thúc, còn “cửu” 九là số lớn nhất ở số dương, lại đồng âm với chữ
“cửu” 久 trong trường cửu, cho nên người ta lúc 59 tuổi thường tổ chức sinh nhật mừng
60 tuổi; đến lúc 60 tuổi không tổ chức đại yến. Ngoài ra, rất nhiều người không
tổ chức mừng sinh nhật lúc 40 tuổi, bởi vì chữ “tứ” 四 (số 4) đồng âm với chữ “tử” 死, người
ta cho rằng không cát lợi. Dân tộc Trung Hoa trước giờ luôn “tôn lão” 尊老, “kính
lão” 敬老, có câu nói:
Gia hữu nhất lão, thực vi nhất
bảo.
家有一老,
实为一宝
(Nhà có người già, quả là
cúa quý).
Người xưa có nói:
Lục thập vi thọ, thất thập vi tẩu, bát thập vi mạo, cửu
thập vi điệt, bách tuế vi tinh.
六十为寿, 七十为叟, 八十为耄, 九十为耋, 百岁为星.
(60 tuổi gọi là thọ, 70 tuổi gọi là tẩu, 80 tuổi gọi là mạo,
90 tuổi gọi là điệt, 100 tuổi gọi là tinh)
Số tuổi càng lớn, mỗi khi trọn 10 thì càng được trọng thị, nhất là đại thọ 80 tuổi là long trọng nhất. Người tổ chức sinh nhật, lúc được chúc thọ được gọi là “thọ tinh” 寿星. Khi mừng thọ, ở chính giữa gian chính bày “thọ đường” 寿堂, trang trí với sắc đỏ, bên trên treo chữ “thọ” 寿, có cả tam tinh phúc, lộc, thọ; trên bàn bày thỏi bạc, đồ sứ, có “thọ tửu” 寿酒, “thọ ngư” 寿鱼, “thọ miến” 寿面, “thọ cao” 寿糕, “thọ quả” 寿果, “thọ đào” 寿桃… Người nhà và tân khách đều chuẩn bị lễ vật. Khi mừng thọ, người già được mừng thọ sẽ mặc áo mới mang giày mới ngồi nghiêm trang giữa nhà, con cháu trong nhà hành lễ khấu bái “lão thọ tinh” 老寿星, “lão thọ tinh” sẽ tặng lại “hồng bao” 红包hoặc lễ vật để đáp lễ, với những nhà giàu có còn tổ chức đại yến vào hôm đó để chiêu đãi tân khách. Sau khi bái thọ sẽ bắt đầu thọ yến, thực phẩm quan trọng nhất là cùng ăn “trường thọ miến” 长寿面. “Thọ miến” (mì sợi) vừa nhỏ vừa dài, biểu thị thọ lộc trường cửu. Trong bữa tiệc, tân khách cùng nâng li hướng đến “lão thọ tinh” chúc thọ, thường có những câu chúc như “Phúc như đông hải, thọ tỉ Nam sơn” 福如东海,寿比南山.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/9/2025
Nguồn
TỬU TỤC
酒俗
Tác giả: Từ Cẩn 徐谨
Thiên Tân: Thiên Tân nhân dân xuất bản xã, 2012.