竹香子
綠綠冬天青士
歲暮凍寒不忌
心空節直日高升
淡雅雍容美
徽之一見甚喜
及子瞻
亦愛無異
幽篁獨坐王維
鄭燮龍孫絕技
TRÚC HƯƠNG TỬ
Lục lục
đông thiên thanh sĩ
Tuế mộ
đống hàn bất kị
Tâm
không tiết trực nhật thăng cao
Đạm nhã ung dung mĩ
Huy
Chi nhất kiến thậm hỉ
Cập Tử
Chiêm
Diệc
ái vô dị
U
hoàng độc toạ Vương Duy
Trịnh Nhiếp long tôn tuyệt kĩ
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 19/7/2025
Thanh
sĩ 青士: biệt
xưng của trúc.
Đạm
nhã 淡雅: người
xưa rất chuộng trúc, cho trúc có 7 đức, đó là: bản cố 本固 (gốc vững), tính trực 性直 (tính
thẳng), tâm không 心空 (tâm rỗng), tiết trinh 節貞 (tiết tháo kiên cường), thanh thanh 聲清 (tiếng phát ra nghe trong trẻo), vận nhã 韻雅 (vận phong nhã), sắc đạm 色淡 (sắc đạm bạc).
Huy Chi 徽之: tức Vương Huy Chi 王徽之 (năm 338 – năm 386):
Tự Tử Du 子猷,
người Lâm Nghi 臨沂 Lang Da 琅琊 (nay thuộc thành phố Lâm
Nghi 臨沂 tỉnh Sơn Đông 山東), danh sĩ thời Đông Tấn. Ông
là thư pháp gia, con thứ 5 của Thư Thánh Vương Hi Chi 王羲之.
Trong Thế thuyết tân ngữ 世說新語có chép câu chuyện “Tử
Du ái trúc” 子猷愛竹 (Tử Du yêu trúc):
王子猷 尝暂寄人空宅住, 便令种竹. 或问: “暂住何烦尔?”王啸咏良久, 直指竹曰: “何可一日无此君?”
Vương Tử Du thường tạm
kí nhân không trạch trú, tiện lệnh chủng trúc. Hoặc vấn: “Tạm trú hà phiền
nhĩ?” Vương khiếu vịnh lương cửu, trực chỉ trúc
viết: “Hà khả nhất nhật vô thử quân?”
(Vương Tử Du từng ở nhờ gian nhà trống của một người khác, vừa
bước vào đã sai trồng trúc. Có người hỏi rằng: “Ở tạm mà sao lại phiền phức như
vậy?” Vương Tử Du ngâm vịnh hồi lâu sau đó chỉ vào cây trúc nói rằng: “Làm sao
có thể một ngày mà không có anh này được?”)
Tử Chiêm 子瞻: tức Tô Thức 蘇軾 (năm 1037 – năm 1101), Tử Chiêm 子瞻 là tên tự, một tự khác là Hoà Trọng 和仲, hiệu Đông Pha cư sĩ 東坡居士, Thiết Quan Đạo Nhân thiết鐵冠道人. Ông là Văn học gia, chính trị gia, nghệ thuật gia thời Bắc Tống. Ở bài “Ư Tiềm tăng Lục Quân hiên”於潜僧绿筠轩 Tô Thức viết rằng:
宁可食无肉,
不可居无竹
无肉令人瘦, 无竹令人俗
人瘦尚可肥, 士俗不可医
傍人笑此言,
似高还似痴
若对此君仍大嚼, 世间那有扬州鹤?
Ninh khả thực vô nhục, bất khả cư vô trúc
Vô nhục linh nhân sấu, vô trúc linh nhân tục
Nhân sấu thượng khả phì, sĩ tục bất khả y
Bàng nhân tiếu thử ngôn, tự cao hoàn tự si
Nhược đối thử quân nhưng đại tước, thế gian na hữu Dương Châu hạc
(Thà ăn cơm không có
thịt chứ không thể ở mà không có trúc
Không có thịt làm cho
người hoá gầy, không có trúc khiến cho người hoá tục
Người gầy thì có thể
mập lại, chứ kẻ sĩ đã tục rồi thì không thể chữa trị được
Tục sĩ cười những lời
này, phải là như thanh cao mà cũng là như si ngốc
Nếu đối diện với trúc
mà lòng vẫn luôn ham món ngon, thì trên thế gian này làm gì có người cưỡi hạc
đi đến Dương Châu)
U hoàng độc toạ Vương Duy 幽篁獨坐王維:
Vương Duy (王维) (701 – 761): Thi nhân thời Đường, tự Ma Cật
摩诘, quê quán tại đất Kỳ 祁 (nay là huyện Kỳ - 祁, tỉnh Sơn Tây - 山西), sau dời đến Bồ Châu 蒲州 (nay là huyện Vĩnh Tế - 永济, tỉnh Sơn Tây), làm quan đến chức
Thượng thư Hữu thừa 尚书右丞 nên người đời gọi ông là Vương Hữu Thừa. Vương Duy rất mộ đạo
Phật nên có ngoại hiệu là Thi Phật 诗佛. Ông vừa là nhà thơ vừa là hoạ sĩ. Tô Thức 苏轼 đời Tống tán thưởng về thơ và
hoạ của ông rằng: Vị Ma Cật chi thi, thi
trung hữu hoạ; quan Ma Cật chi hoạ, hoạ
trung hữu thi (味摩诘之诗, 诗中有画; 观摩诘之画, 画中有诗- Thưởng thức thi của Ma Cật, trong thi có hoạ, xem hoạ của
Ma Cật, trong hoạ có thi) Về già ông dời đến ở biệt thự Võng Xuyên 辋川 tại huyện Lam Điền 蓝田.
Câu “U
hoàng độc toạ” 幽篁獨坐
trong bài “Trúc lí quán” 竹里馆của Vương Duy
独坐幽篁里
弹琴复长嘯
深林人不知
明月来相照
Độc toạ u hoàng lí
Đàn cầm phục trường khiếu
Thâm lâm nhân bất tri
Minh nguyệt lai tương chiếu
(Ngồi một mình trong rừng trúc
thâm u
Vừa khảy đàn vừa ca hát
Không ai biết ta đang ở trong rừng
trúc thâm u
Chỉ có trăng sáng đến bên soi
chiếu)
Trịnh Nhiếp 鄭燮 (năm 1693 – năm 1765): Tự
Khắc Nhu 克柔, hiệu Bản Kiều 板橋, người Hưng Hoá 興化 Giang Tô 江蘇, đậu Tiến sĩ thời Càn Long 乾隆. Là một trong “Dương Châu bát quái” 揚州八卦. Ông là thư hoạ gia nổi tiếng,
rất sở trường vẽ trúc.
Long tôn 龍孫: cũng là biệt xưng của trúc.
Tạm dịch
Ngày mùa đông, trúc
kia vẫn xanh mướt,
Chẳng sợ cái giá lạnh
cuối năm.
Tâm rỗng, tiết ngay,
hàng ngày cứ vươn cao,
Sắc đạm, vận nhã, ung dung đẹp.
Huy Chi hễ thấy trúc
là vui,
Cả Từ Chiêm,
Cũng yêu trúc chắng
khác nào.
Vương Duy thì ngồi một
mình trong rừng trúc thâm u,
Còn Trịnh Nhiếp vẽ trúc thì phải nói là tuyệt kĩ.