HÀNH BÁCH LÍ GIẢ BÁN CỬU THẬP
行百里者半九十
Điển xuất “Chiến quốc sách – Tần
sách ngũ” 战国策 - 秦策五
Tần vương dựa vào thực lực hùng mạnh,
địa hình có lợi của nước Tần, đã thực hành thành công chính sách “liên hoành” 连橫 viễn
giao cận công. Với 6 nước, có nước bị công phá, có nước bị làm cho suy yếu, thấy
đại cục đã định, nỗ lực của Tần vương dần lơi lỏng, giao chính sự cho Tướng quốc,
bản thân mình trong cung ăn chơi hưởng lạc, tuỳ ý hưởng thụ.
Ngày nọ, thị vệ báo cáo với Tần vương,
có một ông lão khoảng 90 tuổi, vừa từ đường xa trăm dặm đến kinh thành, nhất định
đòi vào cung cầu kiến Tần vương. Tần vương đích thân tiếp kiến ông lão.
Tần vương nói rằng:
-Này lão, lão vừa mới từ phương xa
đến đây, trên đường nhất định là vất vả rồi.
Ông lão đáp rằng:
-Đúng vậy! Lão thần từ quê nhà xuất
phát, trải qua 10 ngày, đi được 90 dặm; lại trải qua 10 ngày nữa, đi được 10 dặm,
vất vả lắm mới đến được kinh thành.
Tần vương cười nói rằng:
-Này lão! Lão tính sai rồi chăng?
Lúc đầu 10 ngày đi được 90 dặm, sau qua thêm 10 ngày nữa, sao lại chỉ đi được
có 10 ngày?
Ông
lão đáp rằng:
-10 ngày đầu, lão thần dốc tâm đi,
bỏ ra nhiều sức lực. Sau khi đi được 90 dặm, quả thực là rất mệt, chỉ 10 dặm
còn lại mà càng đi càng thấy dài, mỗi khi bước một bước phải tốn rất nhiều sức lực, cho nên phải mất
10 ngày nữa mới đến được Hàm Dương 咸阳. Nghĩ
lại, 90 dặm trước mặt, có thể xem chỉ là mới một nửa lộ trình.
Tần vương gật gật đầu, nói rằng:
-Lão từ đường xa như thế đến gặp
ta, chắc có điều gì muốn nói với ta?
Ông lão đáp rằng:
-Lão thần muốn đem đạo lí về đoạn
đường đã đi qua bẩm cáo với đại vương. Đại nghiệp thống nhất của nước Tần chúng
ta, trước mắt sắp hoàn thành rồi, giống như lão thần 100 dặm đường đã đi được
90 dặm. Nhưng lão thần hi vọng đại vương đem thành công trước đây xem như là mới
một nửa sự nghiệp, hãy còn một nửa cần phải nỗ lực để hoàn thành. Nếu nay biếng
nhác, thì đoạn đường phía sau quả thực là rất khó đi, thậm chí nửa đường phế bỏ,
đến không được điểm cuối cùng.
Tần vương cảm tạ những lời khuyên
trung thành của ông lão, không dám biếng nhác nữa, mà dốc toàn lực vào đại sự
nghiệp thống nhất lục quốc.
100 dặm đường đi được 90 dặm, có thể được xem là mới chỉ hoàn thành được một nửa lộ trình. Dùng để ví càng tiếp cânh thành công, càng không thể buông lơi biếng nhác, cần phải kiên trì, tranh thủ thắng lợi cuối cùng.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/6/2025
Nguồn
ĐỒ GIẢI QUỐC HỌC ĐIỂN CỐ
图解国学典故
Chủ biên: Nhậm Tê Nhiên 任犀然
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều
xuất bản xã, 2016