景公游公阜一日有三过言
晏子谏
(其二)
无几何 (1) 而梁丘据御六马而来. 公曰: “是谁也?” 晏子曰: “据也.” 公曰: “何知?” 曰: “大暑而疾驰, 甚者马死, 薄者马伤, 非据孰敢为之?” 公曰: “据与我和者夫
(2)!” 晏子曰: “此所谓同也 (3). 所谓和者, 君甘则臣酸, 君淡则臣咸 (4). 今据也, 君甘亦甘, 所谓同也, 安得为和?” 公忿然作色, 不说.
(晏子春秋)
CẢNH
CÔNG DU CÔNG PHỤ NHẤT NHẬT HỮU TAM QUÁ NGÔN.
ÁN
TỬ GIÁN
(kì
nhị)
Vô kỉ hà (1),
nhi Lương Khâu Cứ ngự lục mã nhi lai. Công viết: “Thị thuỳ dã?” Án Tử viết: “Cứ
dã.” Công viết: “Hà tri?” Viết: “Đại thử nhi tật trì, thậm giả mã tử, bạc giả
mã thương, phi Cứ thục cảm vi chi?” Công viết: “Cứ dữ ngã hoà giả phù (2)!”
Án Tử viết: “Thử sở vị đồng dã (3). Sở vị hoà giả. Quân cam tắc thần
toan, quân đạm tắc thần hàm (4). Kim Cứ dã, quân cam diệc cam, sở vị
đồng dã, an đắc vi hoà?” Công phẫn nhiên tác sắc, bất duyệt.
(Án Tử Xuân Thu)
Chú thích
1- Vô kỉ hà 无几何: chăng bao lâu.
2-Hoà 和: hài hoà.
3-Đồng 同: tương đồng, chỉ điều ham thích tương đồng,
4-“Quân cam” 君甘2 câu: là cách nói ví dụ, ý nói thần (bề tôi) không ứng cùng một mùi vị để thuận theo quân (vua), ứng theo sai lầm của quân, như vậy quân thần mới có thể phối hợp được tốt.
CẢNH CÔNG RA
CHƠI CÔNG PHỤ,
TRONG MỘT
NGÀY MÀ BA LẦN NÓI SAI.
ÁN TỬ CAN
GIÁN
(kì 2)
Chẳng
bao lâu, Lương Khâu Cứ đánh xe do 6 ngựa kéo từ xa tới. Cảnh Công hỏi: “Đó là
ai vậy?” Án Tử đáp rằng: “Đó là Lương Khâu Cứ.” Cảnh Công lại hỏi: “Sao khanh lại
biết?” Án Tử đáp rằng: “Trời nắng gắt mà lại đánh xe quá nhanh, nghiêm trọng
thì ngựa sẽ chết, nhẹ hơn thì ngựa sẽ bị tổn thương, nếu không phải là Lương
Khâu Cứ thì ai mà dám làm như thế?” Cảnh Công nói rằng: “Lương Khâu Cứ hài hoà
với ta rồi.” Án Tử đáp rằng: “Đó gọi là tương đồng. Điều mà gọi là hài hoà, lấy
mùi vị để ví, nếu vị quân chủ mà ngọt thì bề tôi phải chua, vị quân chủ mà nhạt
thì bề tôi phải mặn. Nay như Lương Khâu Cứ, vị quân chủ ngọt thì ông ta cũng ngọt,
thì đó gọi là tương đồng, sao có thể cho là hài hoà được?” Cảnh Công giận, mặt
biến sắc lộ vẻ không vui.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/6/2025
Nguồn
ÁN TỬ XUÂN THU
晏子春秋
Dịch chú: Trần Đào 陈涛
Trung Hoa thư cục, 2007.