三思而行少祸患
有福伤财, 无福伤己
差之毫厘, 失之千里
若登高必自卑(1), 若涉远必自迩 (2)
三思而行, 再思可矣
(清.周希陶: 增广贤文)
Phiên âm
TAM
TƯ NHI HÀNH THIỂU HOẠ HOẠN
Hữu phúc thương tài, vô phúc thương kỉ.
Sai chi hào li, thất chi thiên lí.
Nhược đăng cao tất tự ti (1),
nhược thiệp viễn tất tự nhĩ (2).
Tam tư nhi hành, tái tư khả hĩ.
(Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)
Chú thích
1- Ti 卑: thấp.
2- Nhĩ 迩: chỗ gần
Dịch nghĩa
SUY NGHĨ NHIỀU LẦN TRƯỚC KHI LÀM THÌ ÍT
HOẠ HOẠN
Người
có phúc gặp phải bất hạnh thì chỉ tổn hại đến tiền tài, kẻ vô phúc gặp phải bất
hạnh thì sẽ tổn hại đến tính mệnh.
Sai
chỉ một li cũng sẽ gây nên tổn thất xa cả ngàn dặm.
Nếu
muốn lên cao thì phải bắt đầu từ chỗ thấp, nếu muốn đi xa thì phải bắt đầu từ
chỗ gần.
Phàm trước khi làm việc phải suy nghĩ nhiều lần rồi hãy hành động, nhưng thường chỉ cần suy nghĩ hai lần là có thể.
Phân tích và
bình luận
Đoạn
văn này cho chúng ta biết khi làm việc trước tiên phải suy nghĩ chín chắn, sau
đó nghĩ đến một kế hoạch chu đáo rồi mới bắt tay hành động, từng bước từng bước
hướng đến mục tiêu mà tiến.
Gặp phải
sự việc không may, không nên quá coi trọng tiền tài. Có thể thông qua việc tổn
thất tiền tài mà tránh được tai nạn, đó chính là một loại phúc khí. Còn người
không có phúc khí, coi tiền như tính mệnh, thì thà chịu tổn thương đến bản thân
chứ không chịu tổn thất tiền tài.
“Tam
tư nhi hành, tái tư khả hĩ” 三思而行, 再思可矣xuất từ “Luận ngữ” 论语, được xem là câu kinh điển của Nho gia, nó nói cho chúng ta biết, trước
khi làm một việc phải suy nghĩ đến tính khả thi của sự việc, cùng với hậu quả
mà nó tạo thành như thế nào, bất luận là suy nghĩ hai lần hay ba lần đều là hi
vọng mọi người phải suy nghĩ thận trọng trước khi ra quyết định, để tránh nhân
vì nhất thời xung động hoặc suy nghĩ chưa thấu đáo mà hành động khiến cho bản
thân phải hối hận. Đem hết nhân tố khả năng mà suy nghĩ, đưa ra kế hoạch chu
đáo, mới có thể bảo đảm công việc tiến hành được thuận lợi. “Sai chi hào li,
thất chi thiên lí” 差之毫厘, 失之千里. Sự bố trí sắp xếp chu đáo là tiền đề và cũng là sự bảo
đảm cho thành công, chỉ đạo tư tưởng một cách chính xác là không thể thiếu, giữa
chân lí và sai lầm chỉ cách nhau một bước, một phút sơ ý có thể khiến chúng ta
công bại không thành, phải hối hận không kịp.
Trong khi sự việc đang tiến triển cũng cần phải cố gắng, điều mà gọi là “Bất tích khuể bộ, vô dĩ chí thiên lí” 不积跬步, 无以至千里 (không tích góp từng bước một thì không thể đi xa ngàn dặm). Thành công là cần phải từ khởi đầu, chỉ có từng bước đi chắc chắn, kiên trì không bỏ, mới có thể tôi luyện được sự tu dưỡng tinh thâm, thành tựu sự nghiệp vĩ đại. Nếu như tham cao vọng tưởng, thì hiệu quả có thể được nhất thời, nhưng tuyệt nhiên không thành đại công, lập nên đại nghiệp, đó chính là “dục tốc tắc bất đạt” 欲速則不达. Cho nên, làm người làm việc cần phải tạo ra cơ sở chắc chắn, điều mà gọi là “thiên lí chi hành, thuỷ vu túc hạ” 千里之行, 始于足下 (đi xa ngàn dặm, bắt đầu từ dưới chân mình), câu đó đạo lí tương đồng với câu “Nhược đăng cao tất tự ti, nhược thiệp viễn tất tự nhĩ” 若登高必自卑, 若涉远必自迩. Chỉ có từng bước từng bước mới có thể kiến lập nên công nghiệp to lớn.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/01/2025
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính