將進酒
綠蟻濁酒
傾盡壺觴
淡濃自知
賢人之香
處世涵量
對人善良
謙退保身
不務孔方
有酒且醉
泉聲作樂
跣足科頭
胸襟山壑
興來詩賦
運管城子
留以自娛
何求人語
TƯƠNG TIẾN TỬU
Lục nghĩ trọc tửu
Khuynh tận hồ thương
Đạm nùng tự tri
Hiền nhân chi hương
Xử thế hàm lượng
Đối nhân thiện lương
Khiêm thoái bảo thân
Bất vụ khổng phương
Hữu tửu thả tuý
Tuyền thanh tác nhạc
Tiển túc khoa đầu
Hung khâm sơn hác
Hứng lai thi phú
Vận quản thành tử
Lưu dĩ tự ngu
Hà cầu nhân ngữ
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 24/12/2024
Lục nghĩ 綠蟻: kiến xanh. Rượu mới ủ xong
chưa qua lọc, trên bề mặt nổi (phù 浮) những bọt rượu nhỏ như kiến (nghĩ 蟻) có sắc xanh nên “lục nghĩ” 綠蟻 là biệt xưng của rượu, cũng còn
gọi là “phù nghĩ” 浮蟻.
Hồ thương 壺觴: tửu khí, tức bình rượu và chén
rượu.
Trong
“Quy khứ lai từ” 歸去來辭của Đào Tiềm 陶潛có câu:
引壺觴以自酌, 眄庭柯以怡顏
Dẫn hồ thương dĩ tự chước, miện
đình kha dĩ di nhan
(Bưng
bình rượu chén rượu tự rót uống, nhìn cây trong sân mà sắc mặc vui tươi)
Hai chữ 壺觴này, cũng có người đọc là “hồ
trường”.
Hiền
nhân 賢人:
biệt xưng của rượu đục.
Nguyên trong “Tam quốc chí – Nguỵ
thư – Từ Mạo truyện” 三国志 - 魏书- 徐邈传và trong “Dị uyển” 异苑, gọi rượu trong là “thánh nhân” 圣人, gọi rượu đục là “hiền nhân” 贤人.
Cuối thời Đông Hán, Tào Tháo 曹操nắm chính sự, hạ lệnh cấm rượu. Từ Mạo 徐邈là thuộc hạ của Tào Tháo, làm Thượng thư lang 尚书郎, nhưng lại không màng đến lệnh cấm rượu, hàng ngày
uống đến say mềm, mọi người hỏi ông thì ông đáp rằng: “Trúng thánh nhân rồi”.
Tào Tháo biết được cả giận, không biết “thánh nhân” là thứ gì, Hổ nha tướng
quân Tiên Vu Phụ 鮮于辅bên cạnh đã giải vây, nói rằng:
-Bình thường, tuý khách gọi rượu
trong là thánh nhân, gọi rượu đục là hiền nhân. Từ Mạo phẩm hạnh đoan chính, đó
chỉ là những lời ông ta nói lúc say mà thôi.
Tào
Tháo bèn tha cho ông ta. Tào Phi 曹丕sau
khi kế vị, có một lần, gặp Từ Mạo liền hỏi:
-Khanh dạo này còn ‘trúng thánh
nhân’ nữa không?
Từ Mạo đáp rằng:
-Có lúc cũng trúng thánh nhân.
Tào Phi cười nói rằng:
-Danh bất hư truyền.
Khiêm
thoái bảo thân 谦退保身: mượn
từ “Tiểu song u kí” 小窗幽记của Trần
Kế Nho 陈继儒:
安详是处事第一法; 谦退是保身第一法; 涵容是处人第一法; 洒脫是养心第一法
An tường thị xử sự đệ nhất pháp;
Khiêm thoái thị bảo thân đệ nhất pháp, Hàm dung thị xử nhân đệ nhất pháp; Sái
thoát thị dưỡng tâm đệ nhất pháp.
(An ổn bình hoà là cách đầu tiên để xử
lí sự tình; Khiêm cung thoái nhượng là cách đầu tiên để bảo vệ bản thân; Khoan
dung rộng lượng là cách đầu tiên để đối xử giữa người với người; Nhàn dật tiêu
sái là cách đầu tiên để di dưỡng thân tâm.)
Khổng
phương 孔方: Tức
“Khổng phương huynh” 孔方兄, biệt
xưng của tiền đồng.
Thời cổ tiền đồng có hình tròn, chính
giữa là lỗ vuông.
Điển xuất từ Tấn . Lỗ Bao 鲁褒: Tiền thần luận 钱神论:
亲之如兄, 字曰 ‘孔方’, 失之则贫弱, 得之则富昌.
Thân chi như huynh, tự viết ‘Khổng phương’,
thất chi tắc bần nhược, đắc chi tắc phú xương.
(Thân ái như huynh, biệt hiệu là ‘Khổng
phương’, mất nó thì nghèo yếu, có nó thì giàu có xương thịnh)
Tiển túc khoa đầu 跣足科頭:
chân đất đầu trần, ví không chịu sự câu thúc, ràng buộc.
Quản thành tử 管城子: biệt xưng của bút lông, cũng gọi là “Quản thành quân” 管城君.
Tạm dịch
Rượu đục nổi bọt xanh
Nghiêng bình cạn chén
Nồng đạm tự mình biết
Mùi hương của “hiền nhân”
Với thế gian nên rộng rãi
Với người khác nên thiện lương
Khiêm tốn lui về sau để giữ mình
Chẳng cầu ở chỗ có được tiền tài
Có rượu hãy cứ say
Lấy tiếng suối reo làm nhạc
Chân đất đầu trần
Lòng dạ rỗng như hang núi
Hứng tới làm thơ phú
Cất bút viết thành lời
Lưu lại để tự vui
Cần gì sự khen chê của người khác.