NHÂN CẤP GIA TÚC
人给家足
Người người no ấm, nhà nhà dư dả
Giải thích: Người người no ấm, nhà nhà dư
dả.
Xuất xứ: Hán . Tư Mã Thiên 司马迁: Sử kí – Thái Sử Công tự tự 史记 - 太史公自序
Thời
Chiến Quốc, Mặc Tử 墨子 - người sáng lập Mặc gia tên là Địch 翟, xuất thân là thợ, đôi tay ông
rất tinh xảo, có kĩ năng chế tạo máy móc, đồng thời ông lại hiểu biết về quân sự.
Thành viên của học phái Mặc gia hơn một nửa giống như như Mặc Tử, họ đến từ hạ
tầng xã hội, xuất thân là bình dân sản xuất nhỏ, sống một cuộc sống đơn giản đạm
bạc. Thành viên của Mặc gia giúp đỡ lẫn nhau, tuân thủ kỉ luật một cách nghiêm
túc, phục tùng thủ lĩnh. Nếu làm quan tại một nước chư hầu khác thì phải đem một
phần bổng lộc của mình giao cho đoàn thể Mặc gia. Người nào có hành vi phản lại
tinh thần Mặc gia, người đó sẽ bị triệu hồi.
Người
của Mặc gia sau khi mất, chỉ dùng ván cây ngô đồng dày 3 thốn để làm một chiếc
quan tài đơn sơ. Tang lễ cũng rất giản đơn. Mặc Tử cũng vô cùng coi trọng sự phát
triển sản xuất, cường điệu “canh cần giả sinh, bất canh cần giả bất sinh” 耕勤者生, 不耕勤者不生 (chăm lo cày cấy thì sống, không
chăm lo cày cấy thì không sống).
Tư
Mã Thiên 司马迁
trong “Sử kí –
Thái Sử Công tự tự” 史记 - 太史公自序 đã dẫn thuật lời bình luận của
phụ thân Tư Mã Đàm 司马谈 đối với quan điểm chủ yếu của các học phái, trong đó đối với
học phái Mặc gia, ông đánh giá rất cao. Tư Mã Đàm đặc biệt khẳng định, Mặc gia chủ
trương “cường bản tiết dụng” 强本节用 (làm vững mạnh cái gốc, tiết kiệm trong việc chi dùng), cũng
chính là chủ trương tăng cường sản xuất nông nghiệp, tiết kiệm chi dùng, đồng
thời cho rằng, đó là thực hiện biện pháp làm cho người người no ấm, nhà nhà dư
dả. Tuy bách gia chư tử mỗi người đều có chủ trương riêng, nhưng chủ trương này
của Mặc gia thì không có ai phủ định, cũng là chỗ mà hơn các người khác.
Nguyên
văn trong “Sử kí – Thái Sử Công tự tự” 史记
- 太史公自序là:
Phù
thế dị thời di, sự nghiệp bất tất đồng, cố viết: ‘kiệm nhi nan tuân’. Yếu viết
cường bản tiết dụng, tắc nhân cấp gia túc chi đạo dã. Thử Mặc Tử chi sở trường,
tuy bách gia bất năng phế dã.
夫世异时移, 事业不必同. 故曰: ‘俭而难遵’’要曰强本节用, 則人给家足之道也. 此墨子之所长, 虽百家不能废也.
(Thế đại bất đồng, thời gian biến thiên, việc làm bất tất phải như nhau, cho nên nói: ‘đề xướng tiết kiệm khó mà tuân theo’, Nhưng điểm trọng yếu của họ là tăng cường sản xuất và tiết kiệm trong việc chi dùng, thì người người được no ấm, nhà nhà được dư dả. Đó là sở trường của Mặc Tử, chi dù là học thuyết của bách gia cũng không thể phế bỏ được.)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/12/2024
Nguyên tác Trung văn
NHÂN
CẤP GIA TÚC
人给家足
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004