Dịch thuật: Đồng cam cộng khổ (Thông giám giai thoại)

 

同甘共苦

            (吴) 起之为将, 与士卒最下者同衣食, 臥不设席, 行不骑乘, 亲裏赢粮 ⁽¹⁾, 与士卒分劳苦. 卒有病疽 ⁽²⁾ 者, 起为吮 ⁽³⁾ 之. 卒母闻而哭之. 人曰:

“子, 卒也, 而将军自吮其疽, 何哭为?”

母曰:

“非然也. 往年吴公吮其父疽, 其父战不旋踵 ⁽⁴⁾, 遂死于敌. 吴公今又吮其子, 妾 ⁽⁵⁾ 不知其死所矣, 是以哭之.”

                                                                              (周纪一 - 威烈王二十三年)

Phiên âm

ĐỒNG CAM CỘNG KHỔ

          (Ngô) Khởi vi chi tướng, dữ sĩ tốt tối hạ giả đồng y thực, ngoạ bất thiết tịch, hành bất kị thặng, thân lí doanh lương ⁽¹⁾, dữ sĩ tốt phân lao khổ. Tốt hữu bệnh thư ⁽²⁾ giả, Khởi vị duyện ⁽³⁾ chi. Tốt mẫu văn nhi khốc chi. Nhân viết:

          “Tử, tốt dã, nhi tướng quân tự duyện kì thư, hà khốc vị?”

          Mẫu viết:

          “Phi nhiên dã. Vãng niên Ngô công duyện kì phụ thư, kì phụ chiến bất tuyền chủng ⁽⁴⁾, toại tử vu địch. Ngô công kim hựu duyện kì tử, thiếp ⁽⁵⁾ bất tri kì tử sở hĩ, thị dĩ khốc chi.”

                                      (Chu kỉ nhất – Uy Liệt Vương nhị thập tam niên)

Chú thích

          Ngô Khởi vốn người nước Vệ, làm quan tại nước Lỗ, thống lãnh quân đội nước Lỗ đánh lui sự tấn công của nước Tề. Nhưng do vì có người trước mặt Lỗ hầu nói gièm, ông sợ bị tội, nghe nói Nguỵ Văn Hầu hiền minh, bèn đến nước Nguỵ quy phụ Văn Hầu. Sự kiện này và hai sự kiện trước (tức “Quý tại nhân tri” và “Kiêu ngạo đích nguy hại” ) đều là xảy ra cùng một năm.

1-Doanh lương 赢粮: tức gánh lương thực.

2-Thư 疽: mụt nhọt mọc trên lưng.

3-Duyện 吮: dùng miệng hút ra.

4-Tuyền chủng 旋踵: xoay bàn chân, tức xoay người bỏ chạy.

5-Thiếp 妾: thời cổ, người nữ tự xưng đối với người khác, khiêm từ. Hiện tại có thể dịch là “ngã” 我 (tôi). 

Dịch nghĩa

ĐỒNG CAM CỘNG KHỔ

          (Ngô) Khời là vị tướng quân, có thể đồng cam cộng khổ với binh sĩ cấp thấp nhất, mặc y phục vải thô như nhau, ăn cơm rau đạm bạc như nhau, khi ngủ không trải chiếu rơm, lúc hành quân không ngôi xe ngựa, đích thân tự gánh lấy lương thực, cùng với sĩ tốt chia sẻ gian khổ. Trông số sĩ binh có người mọc mụt nhọt trên lưng, ông đích thân dùng miệng hút mủ ra. Người mẹ của binh sĩ nọ sau khi nghe được sự việc đã khóc. Có người an ủi bà, nói rằng:

          “Con của bà chẳng qua là một người lính, đại tướng quân lại đích thân hút mủ nhọt trên lưng cho, bà còn khóc gì nữa?”

          Người mẹ đáp rằng:

          “Không phải như thế đâu. Năm trước đại tướng quân hút mủ nhọt cho cha nó, khi cha nó đánh trận, dũng cảm xông lên, không chịu thoái lui một bước, cuối cùng chết dưới tay địch, Nay đại tướng lại hút mủ nhọt cho nó, tôi không biết nó sẽ chết nơi chiến trường nào, cho nên đau lòng mà khóc!”

Huỳnh Chương Hưng

Quy Nhơn 23/11/2024

Nguồn

THÔNG GIÁM GIAI THOẠI

通鉴佳话

Biên soạn: Vương Vận Sinh 王运生

Dịch: Vương Sằn 王兟

Bắc Kinh: Văn vật xuất bản xã, 2013.