浪淘沙
白駒逐去幾昏黄
春往秋來度夕陽
樂養東籬君子菜
鮮花嫩葉好時光
LÃNG ĐÀO SA
Bạch câu trục khứ
kỉ hôn hoàng
Xuân vãng thu lai
độ tịch dương
Lạc dưỡng đông li
quân tử thái
Tiên hoa nộn diệp hảo thời quang
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 28/8/2024
Bạch câu 白駒: Tức “Bạch câu quá khích” 白驹过隙 (bóng câu qua cửa sổ). “Bạch câu” 白驹tức tuấn mã sắc trắng; “khích” 隙 là
khe hở. Con tuấn mã chạy vụt qua khe hở, hình dung thời gian trôi qua thật
nhanh, điển xuất từ Trang Tử - Trí bắc du 庄子 - 知北游. Trong Trí bắc du có
câu:
人生天地之间, 若白驹之过隙, 忽然而已.
Nhân
sinh thiên địa chi gian, nhược bạch câu chi quá khích, hốt nhiên nhi dĩ.
(Đời
người trong khoảng trời đất, giống như bóng câu qua cửa sổ, thoáng một cái đã
qua mất.)
Trong Sử
kí – Lưu Hầu thế gia 史记 - 留侯世家 của
Tư Mã Thiên 司马迁thời Tây Hán có câu:
人生一世间, 如白驹过隙, 何至自苦如此乎!
Nhân
sinh nhất thế gian, như bạch câu quá khích, hà chí tự khổ như thử hồ!
(Đời
người trên thế gian như bóng câu qua cửa sổ, hà tất phải tự làm khổ mình như thế!)
Và
trong Hán thư 汉书 quyển 33 – Nguỵ Báo
truyện 魏豹传của Ban Cố 班固thời
Đông Hán:
人生一世间, 如白驹过隙.
Nhân sinh nhất thế gian, như bạch câu quá
khích.
(Đời người trên thế gian, như bóng câu qua cửa
sổ).
https://baike.baidu.com/item/%E7%99%BD%E9%A9%B9%E8%BF%87%E9%9A%99/2217?fromModule=lemma_inlink
Hôn
hoàng 昏黄: Tức hoàng
hôn.
Trong bài Cổ tùng quân 古从军của Lí Kì 李颀đời Đường có câu:
白日登山望烽火
昏黄饮马傍交河
Bạch nhật đăng sơn vọng phong hoả
Hôn hoàng ấm mã bạng Giao Hà
(Ban ngày lên núi quan sát phong
hoả đài
Hoàng hôn dắt ngựa cho uống nước
tựa bên thành cổ Giao Hà)
Vương
Quán 王观đời
Tống trong bài từ theo điệu Lâm giang tiên 临江仙cũng đã viết:
燕子归来人去也
此时无奈昏黄
Yến tử quy lai nhân khứ dã
Thử thời vô nại hôn hoàng
(Chim én bay về nhưng người đã
đi mất
Lúc này là hoàng hôn không biết
phải làm sao)
Trong
“Truyện Kiều” câu 1268, Nguyễn Du cũng đã viết:
Song sa vò võ phương trời
Nay hoàng hôn đã lại mai hôn
hoàng
(“Truyện Kiều” 1267 – 1368)
Quân
tử thái 君子菜: Biệt
xưng của khổ qua. Khổ qua còn có những tên khác như: “lương qua” 凉瓜, “bán sinh qua” 半生瓜, “lại bồ đào” 癩葡萄, “cẩm
lệ chi” 锦茘枝 …
Trong “Quảng Đông tân ngữ” 广东新语 của Khuất Đại Quân 屈大均đời Thanh có ghi:
其味甚苦, 然杂物煮之, 他物弗苦. 自苦而不以苦人, 有君子之德焉.
Kì vị thậm khổ, nhiên tạp vật chử
chi, tha vật phất khổ. Tự khổ nhi bất dĩ khổ nhân, hữu quân tử chi đức yên.
(Vị của nó (khổ qua) rất đắng, nhưng
đem nấu chung với những thứ khác, những thứ đó lại không đắng. Tự mình đắng mà
không đem vị đắng đó truyền cho người khác, có cái đức của người quân tử.)
Ngoài ra khổ qua, tính của nó thuộc hoả,
lấy hàn làm thể, lấy nhiệt làm dụng, cả trái đều có ích, cho nên có công. Người
ta thường nói, khổ qua “hữu quân tử chi đức, hữu quân tử chi công” 有君子之德, 有君子之功, vì
thế khổ qua còn có tên là “quân tử thái”.
https://www.sohu.com/a/237541011_100198111
Tạm dịch
Thời gian như bóng câu, giục mấy dạo
hoàng hôn
Xuân qua thu đến, lại thêm mấy độ chiều
tà
Vui chăm “quân tử thái” bên giậu đông
Hoa tươi lá thắm, hưởng những tháng ngày
tươi đẹp