Dịch thuật: Vì sao nhìn thấy rõ lại nói là "Minh sát thu hào"

 

VÌ SAO NHÌN THẤY RÕ LẠI NÓI LÀ “MINH SÁT THU HÀO”

          “Minh sát thu hào” 明察秋毫 thường dùng để hình dung việc nhìn thấy rõ ràng, có thể biết rõ sự lí. “Hào” là lông. Trung Quốc cổ đại khi viết dùng bút lông, do vì dùng lông động vật khác nhau, nên có sự phân biệt “lang hào” 狼毫 (lông chó sói), “dương hào” 羊毫 (lông dê). “Thu hào” 秋毫 chỉ lông tơ vào mùa thu mọc ra trên thân động vật. “Minh sát thu hào” ý nói ngay cả lông tơ mới mọc ra trên thân động vật cũng nhìn thấy rõ ràng, cực ngôn sự quan sát tinh vi, dẫn đến nghĩa hiểu rõ sự lí, đồng nghĩa với “Động nhược quan hoả” 洞若观火.

          Thành ngữ “Minh sát thu hào” 明察秋毫này xuất từ “Mạnh Tử - Lương Huệ Vương thượng” 孟子 - 梁惠王上.

          Minh túc dĩ sát thu hào chi mạt, nhi bất kiến dư tân, tắc vương hứa chi hồ?

          Viết: “Phủ”.

          Kim ân túc dĩ cập cầm thú, nhi công bất chí vu bách tính giả, độc hà dư? Nhiên tắc nhất vũ chi bất cử, vi bất dụng lực yên; dư tân chi bất kiến, vi bất dụng minh yên, bách tính chi bất kiến bảo, vi bất dụng ân yên. Cố vương chi bất vương, bất vi dã, phi bất năng dã.

          明足以察秋毫之末, 而不见舆薪, 則王许之乎?

          : “”.

          今恩足以及禽兽, 而功不至于百姓者, 独何与? 然則一羽之不举, 为不用力焉. 舆薪之不见, 为不用明焉. 百姓之不见保, 为不用恩焉. 故王之不王, 不为也, 非不能也.

          (Mạnh Tử hỏi Lương Huệ Vương:

          Có thể nhìn thấy rõ đầu sợi lông tơ mùa thu mới mọc ra, nhưng lại không thấy xe củi, vương có đồng ý không?

          Huệ Vương đáp rằng: “Không”.

          Mạnh Tử lại hỏi tiếp:

          Hiện ân đức đủ để đến được cầm thú, mà bách tính vẫn không có được chút ích lợi nào, là vì sao? Một sợi lông không nhổ, đó không phải là vì không có sức; một xe củi không nhìn thấy, đó là do không dùng mắt để nhìn, không yêu thương bảo vệ bách tính, đó là biểu hiện không có ân đức. Cho nên là vương mà lại không có công đức của vương, đó là không chịu làm chứ không phải là không thể làm vậy.)

          Những lời này là nhằm khuyên Huệ Vương thi hành nhân chính trong thiên hạ. Trong lời văn có câu “Minh túc dĩ sát thu hào chi mạt” 明足以察秋毫之末là gốc trực tiếp của thành ngữ “Minh sát thu hào” 明察秋毫, ý nói quan sát kĩ lưỡng, minh bạch sự lí.

                                                             Huỳnh Chương Hưng

                                                              Quy Nhơn 03/8/2024

Nguyên tác Trung văn

Trong quyển

THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN

趣味文化知识大全

Thanh Thạch 青石 biên soạn

Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013

Previous Post Next Post