HOẶC TUẦN HÀN THỰC HOẶC NGÀY THANH MINH (978)
Hàn thực: tức “Hàn thực tiết” 寒食节, cũng gọi là “Cấm yên tiết” 禁烟节, “Lãnh tiết”冷节, “Bách ngũ tiết” 百五节, sau tiết Đông chí 105
ngày, gần với Thanh minh tiết 清明节, là một cựu tục đổi mới
lửa vào thời viễn cổ. Mỗi khi đến tiết xuân, khí hậu khô hanh rất dễ phát sinh
hoả tai. Người xưa tiến hành hoạt động tế tự rất long trọng, đem lửa mà năm trước
truyền lại dập tắt toàn bộ, tức “cấm hoả”, sau đó dùi lấy lửa mới, lấy đó làm
khởi điểm cho sản xuất và sinh hoạt trong năm mới, gọi đó là “cải hoả” 改火 hoặc “thỉnh tân hoả” 请新火 (rước lửa mới).
Lúc “cải hoả” cần phải tiến hành hoạt động tế tự long trọng, đem vật tượng
trưng cho Cốc Thần Tắc đốt đi, gọi đó là “nhân hi” 人牺. Lâu dần thành tục, hình thành tiết cấm hoả. Hoạt động
vui chơi vào ngày này rất phong phú.
Cấm hoả tiết về sau chuyển hoá thành Hàn thực tiết để kỉ niệm danh thần nghĩa
sĩ Giới Tử Thôi 介子推nước Tấn thời Xuân Thu.
Theo truyền thuyết, Trùng Nhĩ 重耳lúc lưu vong bị đói, Giới
Tử Thôi từng cắt thịt đùi của mình nấu dâng lên để Trùng Nhĩ qua cơn đói. Sau
này Trùng Nhĩ về nước làm quốc quân tức Tấn Văn Công 晋文公, lúc phân phong quần thần từng theo mình lưu vong lại
quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi không oán giận, dắt mẹ vào Miên sơn 绵山 ẩn cư. Về sau Tấn Văn Công đích thân đến Miên sơn mời
Giới Tử Thôi, nhưng Giới Tử Thôi không chịu ra làm quan. Tấn Văn Công cho thủ hạ
đốt núi, ý muốn bức Giới Tử Thôi phải ra, nhưng kết quả Giới Tử Thôi ôm mẹ, cả
hai mẹ con đều chết cháy dưới gốc cây liễu lớn. Để kỉ niệm vị trung thần nghĩa
sĩ này, Tấn Văn Công hạ lệnh, ngày Giới Tử Thôi bị nạn không được nhóm lửa, phải
ăn đồ nguội đã nấu sẵn, và gọi ngày đó là Hàn thực tiết.
https://baike.baidu.com/item/%E5%AF%92%E9%A3%9F%E8%8A%82
Nguyên tiêu: tức “Nguyên tiêu tiết” 元宵节, cũng gọi là “Thượng nguyên tiết” 上元节, “Nguyên dạ” 元夜, “Đăng tiết” 灯节, một lễ tiết truyền thống của Trung Quốc. Người xưa gọi đêm là “tiêu” 宵, cho nên gọi rằm tháng Giêng là “Nguyên tiêu tiết”. Sự hình thành tập tục Nguyên tiêu tiết có một quá trình tương đối dài. Theo một số tư liệu cùng truyền thuyết dân gian, triều Tây Hán đã coi trọng ngày rằm tháng Giêng. Hoạt động tế tự “Thái Nhất” 太一tại cung Cam Tuyền 甘泉vào “thượng tân dạ” 上辛夜 (ngày Tân đầu tiên) của tháng Giêng, được người đời sau xem là tiếng chuông báo trước việc tế Thiên thần vào ngày rằm tháng Giêng. Thời Đông Hán, văn hoá Phật giáo truyền vào Trung Quốc, có ý nghĩa thúc đẩy quan trọng đối với sự hình thành tập tục Nguyên tiêu tiết. Niên hiệu Vĩnh Bình 永平 đời Hán Minh Đế 汉明帝, để hoằng dương Phật pháp, Hán Minh Đế hạ lệnh vào ngày rằm tháng Giêng trong cung và các tự viện “nhiên đăng biểu Phật” 燃灯表佛 (thắp đèn bày tỏ lòng kính Phật). Tập tục thắp đèn vào đêm rằm tháng Giêng đã theo ảnh hưởng văn hoá Phật giáo cùng sự gia nhập của văn hoá Đạo giáo dần rộng mở tại Trung Quốc. Thời Nam Bắc triều, Nguyên tiêu giăng đèn kết hoa dần trở thành phong khí. Lương Vũ Đế 梁武帝 sùng kính Phật giáo, vào rằm tháng Giêng trong cung giăng đèn khắp nơi. Thời Đường, sự giao lưu văn hoá Trung ngoại càng mật thiết, Phật giáo đại hưng, từ quan lại đến bách tính vào rằm tháng Giêng đều “nhiên đăng cung Phật” 燃灯供佛 (thắp đèn cúng Phật). Từ thời Đường trở đi, Nguyên tiêu thắp đèn thành pháp định, dần trở thành tập tục dân gian.
Hoạt động vui chơi Nguyên tiêu tiết vào đời Hán chỉ có 1 ngày, đến đời Đường là
3 ngày, đời Tống kéo dài 5 ngày, sang đời Minh từ mùng 8 đã thắp đèn mãi cho đến
ngày 17 tháng Giêng mới hạ đèn, đêm cũng như ngày vô cùng náo nhiệt, trở thành
cao trào của hoạt động vui chơi trong tiết xuân. Đời Thanh có thêm nội dung múa
rồng, múa sư tử, chèo thuyền trên cạn, đi cà kheo, hát ương ca ... chỉ có điều
rút ngắn còn lại khoảng từ 4 đến 5 ngày.
https://baike.baidu.com/item/%E5%85%83%E5%AE%B5%E8%8A%82/118213
Dù thương đến chị sau này
Hoặc tuần Hàn thực hoặc ngày Thanh minh
(Nhị độ mai 977 - 978)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 18/6/2023