NGŨ LỘ TÀI THẦN
Hàng năm cứ vào ngày mùng 5 tháng Giêng là nghinh đón Tài thần 财神, tiếp Tài thần, đón tài vận.
1- Bái Ngũ lộ
Tài thần 五路财神, chính là mang ý nghĩa thu hết tài hoá
của năm phương đông tây nam bắc và trung ương.
Ngũ lộ
Tài thần là vị thần linh mà dân gian Trung Quốc thờ phụng phổ biến, nhưng nói
chung Tài thần gia là Triệu Công Minh 赵公明, nhưng bảng phong
thần không hề phong Triệu Công Minh làm Tài thần, mà phong là “Kim long như ý
chính nhất long hổ huyền đàn chân quân” 金龙如意正一龙虎玄坛真君. Thế thì tại sao Triệu Công Minh được nói thành Tài thần
gia 财神爷.
Đó là
nhân vì thủ hạ của Triệu Công Minh có 4 Tiểu thiên quan, phụ trách tứ lộ tiến bảo,
cho nên thủ hạ thiên quan tứ lộ đều là Tài thần, thế thì ông nhất định là Tài
thần. Đem Triệu Công Minh làm Tài thần gia, cưỡi một con hổ đen, tay cầm roi thần.
Nhìn chung, Tài thần gia trước tiên là nói đến Triệu Công Minh, những người làm
ăn buôn bán thờ phụng ông. Cho nên thường nói, Ngũ lộ Tài thần chính là Trung lộ tài thần Triệu Công Minh 中路财神赵公明, cùng với
thủ hạ của ông
- Đông lộ tài thần Chiêu bảo Thiên Tôn Tiêu Thăng 东路财神招宝天尊萧升
- Tây lộ tài thần Nạp trân Thiên Tôn Tào Bảo 西路财神纳珍天尊曹宝,
-
- Bắc lộ tài thần Lợi thị tiên quan Diêu Thiếu Tư北路财神 利市仙官姚少司.
Mùng 5
tháng Giêng chính là ngày Tài thần Triệu
Công Minh nguyên soái hạ phàm tuần tra, mag không phải là ngày sinh của Tài thần
gia. Ngày sinh của Tài thần gia là ngày rằm tháng 3 âm lịch. Trong Tài thần chân kinh 财神真经có chép:
Dĩ hậu phàm ngộ tuế thủ, Chinh nguyệt sơ ngũ
nhật, nhữ đẳng các án phương vị tra sát tường vi thả báo, kí lục thiện ác, dĩ bằng
thưởng phạt.
以后凡遇岁首, 正月初五日, 汝等各按方位查察详为且报, 记录善恶, 以凭赏罚.
(Sau này phàm gặp lúc đầu năm, ngày mùng 5 tháng Giêng, các ngươi mỗi người theo phương vị của mình tra xét kĩ để báo, ghi chép việc thiện việc ác để dựa vào đó mà thưởng phạt)
Đồng thời
dân gian còn có rất nhiều Tài thần. phân làm mấy loại
2- Tỉ Can 比干là Tài thần gia,
thúc phụ của Trụ Vương 纣王 nhà Thương. Tương
truyền Tỉ Can sau khi mỗ tim, Ngọc Đế cho rằng ông không có tim, sẽ không có
lòng tham, không tư lợi, làm việc công tâm, không dối gạt, trở thành vị Tài thần
điển hình cho công bằng. Nhân vì là văn quan nên ông là Văn tài thần 文财神.
3- Quan Công 关公cũng được cho là Tài
thần gia. Quan nhị gia là người độc nhất vô nhị, tài sắc không tham, là Võ tài
thần武财神.
4- Có thuyết xem Phạm Lãi 范蠡
cũng là Tài thần. Phạm Lãi giúp Việt vương Câu Tiễn 勾践
đánh bại Ngô Vương Phù Sai, tạo dựng nghiệp bá. Để tránh bị “tẩu cẩu phanh” 走狗烹 (thỏ hết chó cũng bị đem nấu), Phạm Lãi dẫn Tây Thi 西施 đào thoát đến nước Tề buôn bán làm ăn, kiếm được rất
nhiều tiền, tự xưng là Đào Chu Công 陶朱公, Đào Chu chi phụ 陶朱之父. “Đào” 陶 ngầm chỉ “đào” 逃trong đào thoát,
“chu”là cao quan mặc áo đỏ. Đào Chu Công ngụ ý là “từ bỏ quan cao mà đào
thoát”.
Nghinh tiếp Tài thần, đó là nguyện vọng tốt đẹp và sự kí thác của bách tính phổ thông. Vào ngày mùng 5 tết nghinh tiếp Tài thần, nhưng nhất định vào ngày mùng 6 phải “tống tẩu cùng thần” 送走穷神 (tiễn đưa thần nghèo) (1), tống tiễn vận nghèo.
Chú của người
dịch
1- Cùng thần 穷神: Một phong tục
vào ngày mùng 5 tết (có thuyết là mùng 6, có thuyết là ngày 29 hoặc ngày cuối
thàng Giêng) tế tống Cùng quỷ 穷鬼 (Cùng thần 穷神). Cùng quỷ còn gọi là “Cùng tử” 穷子. Theo Trần Nguyên Điện 陈元靛
đời Tống trong Tuế thời quảng kí 岁时广记 dẫn lời trong
Văn Tông bị vấn 文宗备问nói rằng:
“Thời Chuyên Húc Cao Tân颛顼高辛, trong cung sinh một người con, không mặc quần áo
lành lặn, gọi là “cùng tử” 穷子. Sau mất vào
ngày cuối tháng Giêng, đem an táng nói là “kim nhật tống cùng tử” 今日送穷子 (hôm nay tiễn
cùng tử). Tương truyền ‘cùng tử’ là con của Chuyên Húc, người này thân thể thấp
bé gầy yếu, thích mặc quần áo rách rưới lam lũ, thích ăn cháo. Cho dù có đem
cho quần áo mới, cùng xé rách hoặc dùng lửa đốt lủng mới mặc. nhân đó trong
cung mới gọi là ‘cùng tử’.”
https://baike.baidu.com/item/%E9%80%81%E7%A9%B7/10306115
Một thuyết
khác
Ngày
mùng 6 tháng Giêng là Mã nhật 马马日, mọi người xuống đồng
chuẩn bị cày cấy, tiễn cùng khí ra khỏi cửa.
Mùng 6
tháng Giêng là Mã nhật, thời cổ gọi là “ấp phì” 挹肥,
vào ngày này mọi người bắt đầu làm việc hoặc mua bán làm ăn. Lúc bắt đầu vào
tháng Giêng cho đến mùng 5, không được quét dọn, nơi nhà xí tích tụ thứ dơ, thế
là vào ngày này đại tảo trừ, đồng thời tế bái vị thần nhà xí, gọi là “ấp phì” 挹肥. (Hiện tập tục này không còn). Mùng 6 tháng Giêng “tống
cùng” 送穷là một phong tục trong dân gian thời cổ Trung Quốc, ý
nghĩa là tế tống cùng quỷ 穷鬼 (cùng thần 穷神) cũng gọi là “cùng tử” 穷子.
https://baike.baidu.com/item/%E7%A9%B7%E7%A5%9E/8512
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/01/2023
Mùng 10 tết Quý Mão
Nguồn