NHẤT NGÔN HƯNG
BANG, NHẤT NGÔN TÁNG BANG
一言兴邦,一言丧邦
Một câu nói có thể
làm cho đất nước hưng thịnh
Một câu nói có thể
làm cho đất nước diệt vong
Giải thích: Hình dung một câu nói của một
nhân vật chủ chốt có thể ảnh hưởng đến đại cục.
Xuất xứ: Xuân Thu . Khổng Khâu đệ tử: Luận ngữ - Tử Lộ 论语 - 子路.
Ngày
nọ, Lỗ Định Công 鲁定公
gặp Khổng Tử 孔子, liền hỏi rằng:
-
Dựa vào một câu nói mà có thể khiến đất
nước hưng thịnh, có câu nói như thế không? (Nhất ngôn nhi khả dĩ hưng bang, hữu
chư? 一言而可兴邦,
有诸?)
Khổng
Tử đáp rằng:
-
Câu nói đó máy móc lắm. Làm sao có thể dựa
vào một câu nói để trị lí đất nước? Chẳng qua, người ta thường nói: ‘Làm quân
vương khó, làm bề tôi cũng không dễ’ (Vi quân nan, vi thần bất dị 为君难, 为臣不易). Nếu như vị quân
chủ biết được gian nan trong việc trị lí đất nước, thế thì, ông ta sẽ ra sức trị
lí, yêu mến bách tính. Như vậy, đất nước không hưng thịnh được sao?
Lỗ
Định Công nghe qua, cảm thấy rất có lí, lại hỏi tiếp:
-
Dựa vào một câu nói có thể khiến đất nước
diệt vong, có câu nói như thế không? (Nhất ngôn nhi táng bang, hữu chư? 一言而丧邦, 有诸?)
Khổng
Tử đáp rằng:
-
Câu nói đó cũng thiên kiến lắm. Một câu
nói làm sao lại có thể khiến đất nước diệt vong? Chẳng qua, người ta thường bàn
luận rằng: ‘Làm quân vương không hề có được khoái lạc như người khác, chẳng qua
là lời của quân vương không có ai dám chống lại mà thôi. Nhưng chúng ta có thể
nghĩ lại, nếu những lời nói đó chính xác, không có ai chống lại, đương nhiên là
việc tốt; nhưng nếu những lời nói đó không chính xác, mà cũng không có người chống
lại, thế thì lâu ngày, đất nước cũng sẽ không tiếp cận với sự diệt vong sao?
Từ đoạn văn trên có thể thấy rằng: đối với cách nói “Nhất ngôn hưng bang, nhất ngôn táng bang” 一言兴邦, 一言丧邦, Khổng Tử tuy đã có một sự bảo lưu nào đó, nhưng về cơ bản là giữ thái độ khẳng định. Ông cho rằng, đối với đại nhân vật như quốc quân – vị chủ tể vận mệnh lịch sử mà nói, “nhất ngôn” có thể có tác dụng “hưng bang” hoặc “táng bang”.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 30/11/2022
Nguyên tác Trung văn
NHẤT NGÔN HƯNG BANG, NHẤT NGÔN TÁNG BANG
一言兴邦,
一言丧邦
TRUNG QUỐC THÀNH NGỮ CỐ SỰ TỔNG TẬP
中国成语故事总集
(tập 1)
Chủ biên: Đường Kì 唐麒
Trường Xuân – Thời đại văn nghệ xuất bản xã, 2004