AI VUI VIÊN HẠC, AI VUI YÊN HÀ (618)
Viên
hạc 猿鹤: Vượn và chim hạc.
Trong Nghệ văn loại tụ 艺文类聚quyển 90 dẫn lời trong Bão
Phác Tử 抱朴子:
Chu
Mục Vương nam chinh, nhất quân tận hoá, quân tử vi viên vi hạc, tiểu nhân vi
trùng vi sa.
周穆王南征, 一军尽化, 君子为猿为鹤, 小人为虫为沙.
(Chu Mục Vương dẫn quân nam chinh, một
đội quân đều biến hoá, quân tử biến thành vượn, biến thành hạc, tiểu nhân biến
thành trùng, biến thành cát)
Chu Mục Vương sau khi công chiếm Cửu
Giang 九江, lại dẫn quân nam chinh, đã phát sinh sự việc kì lạ. Đội quân đều
thoái biến, có người biến thành vượn, thành hạc; có người biến thành trùng, thành
cát. Điển cố này xuất phát từ Nghệ văn loại
tụ 艺文类聚quyển 90 dẫn lời trong Bão Phác Tử抱朴子. Về sau Hàn Dũ 韩愈đời Đường trong Tống Âu Hoằng nam quy thi 送区 （*）弘南归诗viết rằng:
Mục tích nam chinh quân bất quy
Trùng sa viên hạc phục dĩ phi
穆昔南征军不归
虫沙猿鹤伏以飞
(Xưa Chu Mục Vương nam chinh,
quân đội không trở về
Họ biến thành trùng sa viên hạc
ẩn để bay đi)
Từ đó, từ điển cố này có thành ngữ
“Viên hạc trùng sa” 猿鹤虫沙dùng để ví tướng sĩ chết trận, cũng dùng để chỉ người chết trong
chiến loạn.
https://www.sohu.com/a/222076519_455939
*- Chữ 区 / 區 ở đây có phiên thiết là Ô HẦU 乌侯.
Theo Đường vận 唐韻 là con cháu đời
sau của Âu Dã Tử 區冶子.
https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%80%81%E5%8D%80%E5%BC%98%E5%8D%97%E6%AD%B8
Theo ý riêng, “Viên hạc” ở câu 618 trong “Bích Câu kì ngộ” được dùng để ví tướng sĩ, không liên quan gì đến trận vong.
Yên
hà 烟霞: Khói và ráng trời, thường được dùng để phiếm chỉ cảnh đẹp sơn
thuỷ, sơn lâm.
“Ai vui yên hà” mượn chỉ những người vui thú cảnh thiên nhiên.
Làm chi cho bạn tiên cười
Ai vui viên hạc, ai vui yên hà
(Bích Câu kì ngộ: 617 - 618)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 11/11/2022