梓樹高高萬里盡頭迷眼望
秦雲密密千尋極目夢魂飄
Tử thụ
cao cao, vạn lí tận đầu mê nhãn vọng
Tần vân mật mật, thiên tầm cực mục mộng hồn phiêu
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 08/11/2022
Lấy ý từ hai câu 2235 - 2236
trong “Truyện Kiều”:
Đoái trông muôn dặm
tử phần
Hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa
Tử
phần 梓枌:
Chỉ quê hương.
Tử 梓: cây tử tức cây thị. Trong Kinh Thi – Tiểu nhã – Tiểu
biền 詩 - 小雅 - 小弁có câu:
Duy tang dữ tử
Tất cung kính chỉ
維桑與梓
必恭敬止
(Nhìn thấy cây dâu và cây thị của
cha mẹ trồng
Tất phải cung kính khi đứng trước
cây)
Theo chú giải của Chu Hi, ngày xưa ở khu đất năm mẫu để làm
nhà, cây dâu cây thị được trồng ở dưới tường dành truyền cho con cháu để có lá
dâu mà nuôi tằm, có gỗ thị mà làm vật dùng.
(Kinh Thi – quyển 2: bản dịch của Tạ Quang
Phát.)
Phần 枌: cây phần. Phần Du 枌榆 là quê hương của Hán Cao Tổ Lưu
Bang, “phần du” cũng phiếm chỉ quê hương.
Ở bài Tác Tân Phong di cựu xã 作新豐移舊社 trong Tây Kinh tạp kí 西京雜記 quyển 2 của Cát Hồng 葛洪 đời Tấn, mục chú thích Phần du 枌榆 có ghi:
Lưu Bang vi Phong ấp Phần Du hương
nhân. Sơ khởi binh thời, tằng kì đảo ư Phần Du chi Xã.
劉邦為豐邑枌榆鄉人, 初起兵時, 曾祈禱於枌榆之社
(Lưu Bang là người ở làng Phần Du, ấp phong. Lúc mới khởi
binh, từng cầu đảo nơi đền thờ Xã ở Phần Du.)
(“Tây Kinh tạp kí” 西京雜記Cát Hồng 葛洪biên soạn; Thành Lâm 成林, Trình Chương Xán 程章燦 dịch chú. Đài Bắc – Địa Cầu xuất bản xã, năm Dân Quốc thứ 83)
Mây Tần: Có
nghĩa là nhớ nhà. Điển xuất từ
câu “Vân hoành Tần lĩnh gia hà tại”.
Hàn Dũ 韩愈trong bài Tả thiên chí Lam Quan thị điệt
tôn Tương 左迁至蓝关示侄孙湘 viết rằng:
Nhất phong triêu tấu cửu trùng
thiên
Tịch biếm Triều Dương lộ bát
thiên
Dục vị thánh minh trừ tệ sự
Khẳng tương suy hủ tích tàn
niên
Vân hoành Tần lĩnh gia hà tại
Tuyết ủng Lam Quan mã bất tiền
Tri nhữ viễn lai ưng hữu ý
Hảo thu ngô cốt chướng giang
biên
一封朝奏九重天
夕贬潮阳路八天
欲为圣明除弊事
肯将衰朽惜残年
云横秦岭家何在
雪拥蓝关马不前
知汝远来应有意
好收吾骨瘴江边
Buổi sớm dâng thư can gián lên
triều đình
Buổi chiều đã bị biếm đến Triều
Dương xa ngàn dặm
Vốn muốn vì thánh minh thanh trừ
những việc tệ hại
Sao lại tiếc ngày tháng về chiều
của tâm thân già yếu này
Mây giăng nơi Tần Lĩnh, không biết
nhà ta ở phương nào
Tuyết rơi dày cả Lam Quan, ngựa
cũng không chịu tiến lên
Cháu từ nơi xa đến đi cùng là có
ý, biết ta đi lần này lành ít dữ nhiều
Cháu chuẩn bị thu nhặt hài cốt của
ta nơi vùng đất bên sông đầy chướng khí này