PHONG MÃ NGƯU
Khi
trời nổi gió, hướng tiến lên của ngựa và trâu khác nhau. Ngựa thì ngược với gió
mà đi, thơ cổ có câu:
Hồ mã y bắc phong
胡马依北风
(Ngựa Hồ lưu luyến gió bấc)
Trâu
thì thuận theo gió mà đi, cho nên lửa cháy trên thảo nguyên đa phần thiêu chết
trâu. Đó là lời của giáo sư Viện Dân tộc học trung ương Giả Kính Nhan 贾敬颜 (đăng trên Nhân dân nhật báo 人民日报 bản 8 ngày 14 tháng 6 năm 1992 chuyển
đăng trên Châu mạt 周末ngày 30 tháng 5). Trương Thế
Ngưu tẩu thuận phong, mã tẩu nghịch phong, cố
Sở Tử viết: ‘Quân xứ Bắc Hải, quả nhân xứ
牛走顺风, 马走逆风, 故楚子曰: ‘君处北海, 寡人处南海, 唯是风马牛不相及也.’
(Trâu
thuận theo gió mà đi, ngựa ngược với gió mà đi, cho nên Sở Tử nói rằng: ‘Ông ở
Bắc Hải, quả nhân ở Nam Hải, chỉ là gió ngựa trâu không cùng với nhau vậy.’)
Du
Diễm 俞琰 trong Tịch thượng hủ đàm 席上腐谈 quyển thượng có nói:
Ngưu thuận vật, thừa thuận phong nhi hành tắc
thuận; mã kiện vật, tố nghịch phong nhi
hành tắc kiện.
牛顺物, 乘顺风而行则顺; 马健物, 溯逆风而行则健.
(Trâu
là thuận vật, nhân theo hướng gió mà đi thì thuận; ngựa là kiện vật, ngược với
hướng gió mà đi thì mạnh)
Tôi
cho rằng không cần phải đi vào chi tiết nhỏ nhặt như thế, theo từ điển phổ
thông chú giải thiển cận một chút tốt hơn, như Tân Hoa từ điển 新华词典:
Ở
mục Phong mã ngưu bất tương cập 风马牛不相及: có nói, trong Tả
truyện – Hi Công tứ niên 左传 - 僖公四年có câu:
Quân xứ Bắc Hải, quả nhân xứ Nam Hải, duy thị phong mã
ngưu bất tương cập dã.’
‘君处北海, 寡人处南海, 唯是风马牛不相及也.’
Ý
nói Tề Sở hai nước cách nhau rất xa, cho dù ngựa trâu có đi lạc, thì chúng cũng
không thể chạy đến khu vực của đối phương. Ý nói ngựa trâu không cùng loài, đực
cái không cùng quyến dụ.
Về sau dùng để ví hai sự việc không hề có chút liên can nào.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/9/2022
Nguồn
HÁN NGỮ HÁN TỰ VĂN HOÁ THƯỜNG ĐÀM
汉语汉字文化常谈
Tác giả: Tào Tiên Trạc 曹先擢
Thương vụ ấn thư quán Quốc Tế hữu hạn công ti
Trung Quốc – Bắc kinh 2015