Dịch thuật: Lá hồng ra mối chỉ hồng (223) (Bích Câu kì ngộ)

 

LÁ HỒNG RA MỖI CHỈ HỒNG (223)

          Lá hồng: tức “hồng diệp” 红叶, cũng gọi là “lá thắm”. Trong Bản sự thi 本事诗 của Mạnh Khể 孟棨 thời Đường có chép câu chuyện “Hồng diệp đề thi”:

          Thi nhân Cố Huống 顾况 đời Đường lúc ở tại Lạc Dương 洛阳, nhân một hôm cùng với ba người bạn thơ đi dạo chơi trong vườn của cung đình nơi cung Thượng Dương 上阳, bỗng nhìn thấy trên dòng nước có một chiếc lá ngô đồng lớn từ trong cung tường trôi ra, bên trên có bài thơ:

Nhất nhập thâm cung lí

Niên niên bất kiến xuân

Liêu đề nhất phiến diệp

Kí dữ hữu tình nhân

一入深宫里

年年不见春

聊题一片叶

寄与有情人

(Một khi đã vào thâm cung

Thì năm này qua năm khác không thấy được mùa xuân

Thử đề bài thơ lên chiếc lá

Gởi cho người có tình)

          Ngày hôm sau Cố Huống đến đầu dòng nước, cũng đề lên lá một bài thơ, thả cho lá trôi vào lại trong cung tường. Bài thơ viết rằng:

Hoa lạc thâm cung oanh diệc bi

Thượng Dương cung nữ đoạn trường thì

Đế thành bất cấm đông lưu thuỷ

Diệp thượng đề thi dục kí thuỳ

花落深宫莺亦悲

上阳宫女断肠时

帝城不禁东流水

叶上题诗寄与谁

(Hoa rụng nơi thâm cung chim oanh cũng bi thương

Là lúc cung nữ trong cung Thượng Dương đau buồn đứt ruột

Đế thành không ngăn được dòng nước trôi ra biển đông

Trên lá đề thơ gởi cho ai đây)

          Qua mười mấy hôm, có người đến trong vườn du xuân, lại nhìn thấy trên một chiếc lá đỏ có bài thơ, lấy đưa cho Cố Huống. Bài thơ viết rằng:

Nhất diệp đề thi xuất cấm thành

Thuỳ nhân thù hoạ độc hàm tình

Tự ta bất cập ba trung diệp

Đãng dạng thừa xuân thủ thứ hành.

一叶题诗出禁城

谁人酬和独含情

自嗟不及波中叶

荡漾乘春取次行

(Trên lá đề thơ trôi ra khỏi cấm thành

Ai là người hoạ lại có tình riêng

Tự than mình chẳng bằng chiếc lá trên sóng nước

Dập dờn trên dòng nước xuân mặc ý trôi)

Có một giai thoại

          Theo Lưu hồng kí 流红记

          Thời Đường Hi Tông 唐僖宗, có một thư sinh tên Vu Hựu 于佑, trời chiều chậm bước trên đường phố trong hoàng thành. Trời đã vào thu từ lâu, ánh nắng chiếu xiên, lá rụng bay tơi tả, khiến Vu Hựu không ngăn được lòng thương cảm khi ở nơi đất khách. Vu Hựu đến bên ngự hà định rửa tay, bỗng thấy một chiếc lá vừa lớn vừa đỏ từ trong cung thành trôi ra khiến Vu Hựu chú ý. Trên lá dường như có vết mực đen, Vu Hựu liền vớt chiếc lá lên, bên trên quả nhiên có đề 4 câu thơ:

Lưu thuỷ hà thái cấp

Thâm cung tận nhật nhàn

Ân cần tạ hồng diệp

Hảo khứ đáo nhân gian

流水何太急

深宫尽日闲

殷勤谢红叶

好去到人间

(Nước chảy sao mà gấp

Trong thâm cung cả ngày nhàn

Ân cần cảm tạ lá đỏ

Đi đến với nhân gian)

          Vu Hựu mang chiếc về chỗ ở bỏ vào trong rương, thường lấy ra ngắm nghía ngâm tụng, ngày càng cảm thấy chiếc lá đỏ đẹp đáng yêu, thơ lại thanh tân sâu sắc. Vu Hựu nghĩ rằng: Lá đỏ từ trong cấm đình cung thành trôi ra, thơ đề bên trên nhất định là của một người đẹp trong cung viết. Ta phải cất kĩ, đó cũng là vật kỉ niệm trong hồi ức tốt đẹp của ta ở tương lai. Do bởi một khoảng thời gian Vu Hựu ngày đêm nghĩ suy về chiếc lá, nên dung mạo gầy gò tiều tuỵ. Sau khi bạn bè biết được khuyên Vu Hựu nên quên đi. Một đêm nọ, Vu Hựu nằm trên giường suốt đêm không ngủ được, trời vừa mới sáng, liền ra ngoài tìm một chiếc lá vừa lớn vừa đỏ, bên trên đề 2 câu thơ:

Tằng văn diệp thượng đề hồng oán

Diệp thượng đề thi kí dữ thuỳ?

曾闻叶上题红怨

叶上题诗记与谁

(Từng nghe trên lá đề ai oán

Trên lá đề thơ gởi đến ai?)

Vu Hựu đem lá đến trước cung thành phía trên ngự hà thả cho lá trôi lại vào trong cung thành.

          Về sau, Vu Hựu nhiều năm tham gia khoa cử khảo thí nơi kinh thành nhưng đều không đỗ, bèn đến nhà Hàn Vịnh 韩泳tại phủ Hà Trung 河中 (trị sở nay là huyện Vĩnh Tế 永济 tỉnh Sơn Tây 山西) giữ chức văn thư, tiền tài dần dư dả, nhưng không còn muốn ứng thí nữa. Qua mấy năm, Hàn Vịnh triệu kiến Vu Hựu, nói rằng:

          - Hơn 30 cũng nữ trong cung của hoàng đế sẽ được ra khỏi cung, để mỗi người tự tìm lấy chống, trong số đó có một người tên Hàn Phu Nhân 韩夫人cùng tộc với ta. Cô ta tiến cung đã nhiều năm, hiện sẽ từ cung cấm ra đến ở nhà ta. Ta nghĩ đến anh đã qua 30 tuổi mà chưa có vợ, còn độc thân, cũng không có quan chức gia sản gì, cuộc sống thanh khổ cô đơn. Hàn Phu Nhân hiện nay, bạc riêng không dưới ngàn lượng, cô ta vốn là con gái của một nhà thanh bạch, tuổi cũng vừa 30, tư dung xuất chúng. Ta kết hợp hai người, gả cô ấy cho anh, anh thấy thế nào?

          Lúc này Vu Hựu từ chỗ ngồi liền đứng dậy, quỳ xuống bái tạ Hàn Vịnh, nói rằng:

          - Tôi là một thư sinh nghèo, ở nhờ nơi nhà ngài, một ngày không thể báo đáp ân đức của ngài. Hiện như vậy đối với tôi quả là hậu ái, nhận lời có chút hổ thẹn.

          Thế là Hàn Vịnh sai thủ hạ sắp xếp lễ nghi hôn thú, cử hành hôn lễ cho Vu Hựu và Hàn Phu Nhân.

          Sau hôn lễ, Hàn thị phát hiện chiếc lá đỏ trong rương của Vu Hựu, vô cùng kinh ngạc, nói rằng:

          - Bài thơ trên chiếc lá này là do thiếp làm, phu quân làm sao mà có được vậy?

          Vu Hựu đem chuyện lá đỏ kể lại tỉ mỉ cho Hàn thị nghe. Hàn thị lại nói  rằng:

          - Thiếp nơi ngự hà trong cung thành cũng nhặt được một chiếc lá đỏ bên trên có đề thơ , không biết là ai bên ngoài cung viết?

          Hàn thị mở rương của mình lấy ra một chiếc lá đỏ. Vu Hựu nhận qua nhìn thơ đề bên trên liền nói rằng:

          - Đây là của ta viết đấy!

          Cả hai vợ chồng mỗi người cầm một chiếc lá đỏ nhìn nhau mà không nói lời nào, cảm khái muôn phần, không ngăn được nước mắt tuôn rơi.

https://baike.baidu.com/item/%E7%BA%A2%E5%8F%B6%E9%A2%98%E8%AF%97/4151429

          Trong tác phẩm văn học, “lá thắm” dùng để chỉ duyên chồng vợ.

          Chỉ hồng tức “xích thằng” 赤绳:  Trong Tục huyền quái lục 续玄怪录của Lí Phúc Ngôn李复言đời Đường có thuật câu chuyện:

          Vi Cố 韦固 người Đỗ Lăng 杜陵, lúc nhỏ đã mồ côi. Một hôm đến trọ ở quán phía nam Tống Thành 宋城, gặp một dị nhân đang ngồi trên bậc thềm tựa vào cái túi mà kiểm sách dưới ánh trăng. Vi Cố hỏi, người nọ đáp rằng:

          - Đó là sách chép việc hôn nhân trong thiên hạ.

          Vi Cố lại hỏi trong túi đựng vật gì? Người nọ đáp:

          - Những sợi dây đỏ, dây đỏ này dùng để buộc chân đôi vợ chồng lại, sống gắn kết với nhau. Tuy là cừu thù, hoặc sang hèn cách biệt, hoặc cách xa tận chân trời, người Ngô kẻ Sở, khi đã buộc nhất định không thể tránh được.

          (“Thành ngữ đại từ điển”. Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công ti, 2004)

          Trong truyền thuyết dân gian Trung Quốc, ông lão dưới trăng (tức “nguyệt hạ lão nhân” 月下老人) dùng dây đỏ này buộc chân đôi nam nữ khiến họ trở thành vợ chồng. Thành ngữ “xích thằng hệ túc” 赤绳系足 (dây đỏ buộc chân), hoặc “xích thằng”, “dây đỏ”, “dây tơ hồng” “chỉ hồng” ... ý nói việc hôn nhân do nguyệt lão mai mối. Cũng dùng để chỉ duyên chồng vợ.

Lá hồng ra mối chỉ hồng

Nước bèo kia cũng tương phùng có phen

(Bích Câu kì ngộ: 223 - 224)

                                                                   Huỳnh Chương Hưng

                                                                   Quy Nhơn 07/8/2022

Previous Post Next Post