THIẾP PHI TÔ GIA SI TÂM PHỤ (452)
妾非蘇家痴心婦
Thiếp chẳng phải như vợ chàng Tô có lòng si dại
Tô gia 蘇家/苏家: Nhà họ Tô. Ở đây nhắc đến điển vợ Tô Tần 苏秦. Tô Tần người Lạc Dương 洛阳thời
Chiến Quốc, vốn có chí lớn, từng theo Quỷ Cốc Tử 鬼谷子 học thuật tung
hoành, du thuyết Tần Vương, nhiều lần dâng thư nhưng không được trọng dụng, tiền
bạc dùng hết, thất thểu quay về. Đến nhà, vợ bỏ khung cửi không dệt, chị dâu
không nấu ăn, cha mẹ không cùng ông nói chuyện. Tô Tần phát phẫn đồ chí, về
sau, hợp cùng Tề, Sở, Yên, Triệu, Nguỵ, Hàn kháng Tần, đeo ấn Tướng 6 nước.
Trong Chiến quốc sách – Tần sách nhất 战国策 - 秦策一 có đoạn:
Tô Tần 苏秦nhiều
lần dâng thư lên Tần Vương, nhưng chủ trương của ông không được thực hành. Tô Tần
mặc áo da điêu đen cũ rách, một trăm cân vàng cũng dùng hết, tiền bạc không dư
lại thứ gì, đành rời khỏi nước Tần trở về quê nhà. Lưng mang thùng sách, vai
gánh hành lí, khuôn mặt vừa ốm vừa đen, có sắc xấu hổ. Về đến nhà, vợ bỏ khung
cửi không dệt, chị dâu không đi nấu cơm, cha mẹ không cùng ông chuyện trò. Tô Tần
thấy thế, than rằng: “Vợ không xem ta là chồng, chị dâu không xem ta là em chồng,
cha mẹ không xem ta là con, tất cả đều là lỗi ở ta!” Thế là nửa đêm tìm sách,
bày ra mấy chục quyển, tìm được binh thư của Thái Công 太公,
liền vùi đầu mà đọc, đọc đi đọc lại, nghiên cứu kĩ, đến nỗi ngủ quên, liền lấy
cây dùi đâm vào đùi, máu tươi chảy đến gót chân, tự nói với mình: Làm gì có người
du thuyết với quốc quân mà không thể có được vàng ngọc lụa là, có được địa vị
khanh tướng tôn quý? Qua một năm nghiên cứu thành công, ông du thuyết Triệu
Vương, Triệu Vương cả mừng, phong Tô Tần làm Vũ An Quân 武安君. Bái nhận ấn Tướng, binh xa trăm chiếc, gấm thêu ngàn
tấm, bạch bích trăm đôi, vàng vạn dật, theo Triệu Vương, liên hợp sáu nước, phá
vỡ thế liên hoành, chế ngự cường Tần. Tô Tần tại nước Triệu làm Tướng. lúc bấy
giờ, thiên hạ to lớn, bách tính đông đảo, uy vọng của vương hầu, quyền lực của
mưu thần, tất cả đều được quyết định bởi sách lược của Tô Tần. Địa vị của nước
Triệu từ đó mạnh lên. Tô Tần sắp đi du thuyết Sở Vương, ngang qua Lạc Dương 洛阳, cha mẹ ông nghe tin liền dọn dẹp nhà cửa, quét dọn
đường xá, bày ra âm nhạc, chuẩn bị tiệc rượu, ra đến 30 dặm nghinh đón. Vợ con
ông không dám nhìn thẳng mặt, chỉ nghiêng tai lắng nghe ông nói. Chị dâu thì bò
trên đất như rắn, ba bốn lần quỳ bái tạ tội. Tô Tần bảo rằng: “Trước đây chị
sao tự cao tự đắc mà nay lại khom thân quỳ gối như thế?” Chị dâu đáp rằng: “Vì chú
có địa vị tôn quý và có nhiều vàng.” Tô Tần bảo rằng: “Than ôi! Lúc nghèo hèn
thì cha mẹ không nhìn con, khi giàu sang thì thân thích sợ hãi. Nhân sinh trên
đời, tiền tài và địa vị không thể không để ý.”
(Quốc ngữ . Chiến quốc sách 国语 . 战国策: Lí Duy Kì 李维琦điểm hiệu. Trường
Sa – Nhạc Lộc thư xã, 2006)
Câu 452 bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị
Điểm là:
Thiếp chẳng dại như người Tô phụ (389)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 15/4/2022