QUÂN DIỆC LẠC DƯƠNG HẢO NAM NHI (453)
君亦落陽好男兒
Chàng cũng là trang nam nhi tốt chốn Lạc Dương
Câu này
nói đến Tô Tần 蘇秦thời Chiến Quốc.
Tô Tần 蘇秦/苏秦 (? –
năm 284 trước công nguyên): Tô Tần tính là Kỉ 己,
thị là Tô 苏, danh Tần 秦, tự Quý Tử 季子, người Lạc Dương 雒阳
(nay là thành phố Lạc Dương 洛阳 Hà Nam 河南). Ông là tung hoành gia, ngoại giao gia, mưu lược gia
nổi tiếng thời Chiến Quốc.
Lúc trẻ
theo học thuật tung hoành với Quỷ Cốc Tử 鬼谷子.
Học thành du lịch nhiều năm, thất ý quay về. Sau khắc khổ học Âm phù 阴符, du thuyết các nước, được Yên Văn Công 燕文公 tán
thưởng, đi sứ sang Triệu, đề xuất tư tưởng chiến lược “hợp tung” sau nước để
kháng Tần, cuối cùng tổ chức được liên minh hợp tung, ông được làm “tung ước
trưởng” 从约长, kiêm đeo ấn Tướng sáu nước, khiến Tần trong 15 năm
không dám xuất binh Hàm Cốc quan 函谷关. Sau khi liên minh
tan rã, nước Tề đánh nước Yên, Tô Tần thuyết Tề nên trả đất lại cho Yên. Sau từ
Yên đến Tề, theo hoạt động phản gián, được làm Khách khanh. Các đại phu nước Tề
nhân vì tranh sủng đã sai người thích sát ông. Tô Tần trước khi chết đã dâng kế
sách tru diệt thích khách.
Trứ tác
của Tô Tần có Tô Tử 苏子 31 thiên, được đưa vào Hán thư – Nghệ văn chí 汉书 - 艺文志, sớm đã thất
truyền. Trong Chiến Quốc tung hoành gia
thư 战国纵横家书 còn lưu những lời du thuyết của ông cùng 16 thiên thư
tín, trong đó 11 thiên không thấy trong những cổ tịch hiện tồn.
https://baike.baidu.com/item/%E8%8B%8F%E7%A7%A6/7043
Từ “Lạc
Dương”, bản Chinh phụ ngâm Hán Nôm hợp tuyển viết chữ 落 này; bản của
Vân Bình Tôn Thất Lương in chữ 洛này. Chữ “Lạc” theo bản
của Vân Bình Tôn Thất Lương là đúng.
Câu 453 bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị
Điểm là:
Chàng hẳn không như lũ Lạc Dương (390)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/4/2022