“NHẠC PHỦ THI TẬP”
TỔNG TẬP CA TỪ NHẠC PHỦ
(tiếp theo)
Nhạc phủ thi tập không chỉ thu lục ca nhạc
quý tộc loại giao miếu, mà còn thu lục một số lượng lớn ca từ dân gian, dân ca
nhạc phủ thời Nam Bắc triều chính là dựa vào Nhạc phủ thi tập mới được lưu truyền đến nay. Ca từ dân gian trong Nhạc phủ thi tập tuy chỉ chiếm khoảng
1/10 toàn bộ ca từ, nhân vì bút pháp thâm nhập đến mọi mặt của đời sống xã hội,
nhất là tầng lớp bách tính dưới đáy xã hội, nhân đó nó là di sản trân quý khó
có được trong lịch sử thi ca. Như:
- Thượng da 上邪
Sơn vô lăng. Giang thuỷ vi kiệt. Đông lôi chấn chấn. Hạ vũ tuyết. Thiên
địa hợp. Nãi cảm dữ quân tuyệt.
山无陵. 江水为竭. 冬雷震震. 夏雨雪. 天地合. 乃敢与君绝.
(Trừ phi núi mòn. Trừ phi sông
cạn. Trừ phi mùa đông rét buốt tiếng sấm rền vang. Trừ phi mùa hè oi bức lại có
tuyết rơi. Trừ phi trời và đất nối liền. Thì lúc đó thiếp mới dám cùng chàng đoạn
tuyệt)
- Trường ca hành 长歌行
Thiếu tráng bất nỗ lực. Lão đại đồ thương bi.
少壮不努力. 老大徒伤悲.
(Lúc trẻ không cố gằng. Về già
chỉ có đau buồn)
- Sắc lặc ca 敕勒歌
Thiên thương thương. Dã mang mang. Phong xuy thảo đê kiến ngưu dương.
天苍苍野茫茫风吹草低见牛羊
(Trời xanh xanh. Đồng mênh
mông. Trận gió thổi qua cỏ cúi rạp, hiện ra một bầy bò dê đang ăn cỏ)
Cùng với Chiến thành nam 战城南, Mạch thượng tang 陌上桑; Tương tiến tửu 将进酒, Thục đạo nan 蜀道难của Lí Bạch 李白; Tiền xuất tái 前出塞, Hậu xuất tái 后出塞của Đỗ Phủ 杜甫 v.v… đều là danh thiên danh cú khoái chá nhân khẩu được lưu truyền thiên cổ.
Nhạc phủ
song bích – “Mộc Lan thi” 木兰诗 và “Khổng
tước đông nam phi” 孔雀东南飞
Trong Nhạc phủ thi tập
có thu lục 2 thi thiên nổi tiếng, đó là Khổng
tước đông nam phi 孔雀东南飞và Mộc Lan từ 木兰辞. Hai thi thiên
này được ca tụng là “Nhạc phủ song bích”, là hai đại biểu lớn nổi tiếng nhất
trong nhạc phủ thi.
Khổng tước đông nam phi là bài tự sự thi
dài nhất trong dân ca nhạc phủ. Nội dung mà câu chuyện kể chủ yếu vào khoảng
niên hiệu Kiến An 建安cuối thời Hán, một thiếu phụ tên Lưu Lan Chi 刘兰芝, xinh đẹp, lương thiện, thông minh và chăm chỉ. Nàng
sau khi kết hôn cùng Tiêu Trọng Khanh 焦仲卿, tỉnh cảm vợ chồng
rất sau đậm, không ngờ bà mẹ chồng Tiêu mẫu cố chấp lại nhìn nàng không thuận mắt,
kiếm chuyện khiêu khích, nhất định phải đuổi nàng trở về nhà mẹ đẻ. Trọng Cảnh
không biết phải làm thế nào, đành để Lan Chi tạm thời về nhà. Lúc chia tay, hai
người thề nguyền không phụ nhau,
Quân đương tác khánh thạch
Thiếp đương tác bồ vi
Bồ vi nhận như ti
Khánh thạch vô chuyển di
君当作磬石
妾当作蒲苇
蒲苇韧如丝
磬石无转移
(Chàng như là khánh đá
Thiếp tự cỏ bồ vi
Bồ vi mềm như tơ
Khánh đá không chuyển di)
Lan Chi
về nhà chẳng bao lâu, Huyện lệnh, Thái thú kế tiếp nhau đến cầu hôn cho con
trai. Lan Chi không hề dao động, nhất loạt từ chối. Nhưng người anh trai vì muốn
vin vào kẻ quyền quý, từng bước bức nàng. Dưới sự ép bức, Lan Chi chọn đồng ý, kì thực nàng đã có ý định
tìm đến cái chết. Trọng Khanh nghe tin, trách Lan Chi, Lan Chi bày tỏ hết chân
tình, cả hai cùng hẹn gặp nhau tại suối vàng. Đêm thành hôn, Lan Chi nhảy xuống
sông tự tận. Trọng Khanh sau khi nghe tin cũng liền treo cổ lên cây.
Mộc Lan thi là bài dân ca Bắc triều thuộc
thời Nam Bắc triều của Trung Quốc, kể về cô gái tên Mộc Lan, nàng giả trait hay
cha tòng quân.
Vạn lí phó nhung cơ
Quan sơn độ nhược phi
万里赴戎机
关山度若飞
(Từ nơi xa ngàn dặm bôn đến chiến trường
Vượt núi non hiểm trở hành quân như bay)
Mộc Lan
nơi chiến trường lập công, mà
Đồng hành thập nhị niên
Bất tri Mộc Lan thị nữ lang
同行十二年
不知木兰是女郎
(Người đồng hành mười hai năm
lại không biết
Mộc Lan là nữ)
binh sĩ đồng hành cũng không phát hiện thân phận nữ
nhi của Mộc Lan. Mộc Lan sau khi về triều không muốn làm quan, chỉ cầu mong được
về quê nhà đoàn tụ. Lúc bấy giờ, binh sĩ đồng hành mới biết Mộc Lan là nữ.
Hùng thố cước phát sóc
Thư thố nhãn mê li
Song thố bàng địa tẩu
An năng biện ngã thị hùng thư
雄兔脚扑朔
雌兔眼迷离
双兔傍地走
安能辨我是雄雌
(Thỏ đực hai chân không ngừng chạy nhảy
Thỏ cái đôi mắt mơ màng
Cả hai cùng chạy nhảy bên nhau
Làm sao phân biệt được con đực và con cái)
Cuối
bài dùng thỏ để ẩn dụ, vừa có ý vị tuyệt vời lại khiến người ta có được dư vị.
Toàn bài nhiệt tình tán dương phẩm chất chăm chỉ lương thiện của kì nữ Mộc Lan,
lòng nhiệt thành bảo vệ đất nước và tinh thần chiến đấu anh dũng.
Nhạc phủ song bích kế thừa truyền thống “cơ giả ca kì thực, lao giả ca kì sự“ 饥者歌其食牢者歌其事 (người đói ca ngợi cái ăn mà họ kiếm được, người lao khổ ca ngợi công việc của họ), thông tục dễ hiểu, đặt nền tảng vững chắc cho tự sự thi cổ đại Trung Quốc. (hết)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/01/2021
Nguyên tác Trung văn
NHẠC PHỦ CA TỪ TỔNG TẬP
“NHẠC PHỦ THI TẬP”
乐府歌辞总集
“乐府诗集”
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất bản xã, 2012, tái bản
2019