TỐI KHỔ THỊ,
LIÊN NIÊN TỬ TÁI NHÂN (170)
最苦是連年紫塞人
Khổ nhất chính là những người liền nhiều năm ở nơi biên tái
Tử tái 紫塞: Chỉ Trường
thành, hoặc vùng biên tái phương bắc. Thôi Báo 崔豹đời
Tấn trong Cổ kim chú – Đô ấp 古今注 - 都邑 viết
rằng:
Tần trúc Trường
thành, thổ sắc giai tử, Hán tái diệc nhiên, cố xưng tử tái yên.
秦筑长城, 土色皆紫, 汉塞亦然, 故称紫塞焉
(Nhà Tần xây Trường thành, sắc đất đều có màu tía, biên tái đời
Hán cũng như thế, cho nên gọi là tử tái)
Trong Vu thành phú 芜城赋 của Bảo Chiếu 鲍照 đời Tống có câu:
Nam trì
Thương Ngô Trướng Hải, bắc tẩu tử tái Nhạn Môn
南驰苍梧涨海,北走紫塞雁门
(Phía nam thông đến Thương Ngô
Và trong bài Biên tướng
边将 của La Nghiệp 罗邺 đời Đường cũng có câu:
Nhược vô tử
tái yên trần sự
Thuỳ thức
thanh lâu ca vũ nhân
若无紫塞烟尘事
谁识青楼歌舞人
(Nếu không có chiến tranh nơi biên tái
Thì ai biết được người ca múa chốn thanh lâu)
https://baike.baidu.com/item/%E7%B4%AB%E5%A1%9E/8030817
Câu 170 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của
Đoàn Thị Điểm là:
Xót người lần lữa ải xa (151)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/9/2021