KHẤU CHUẨN
(kì 1)
Khấu Chuẩn 寇准 (năm 961 –
năm 1023), tự Bình Trọng 平仲, người Hoa
Châu 华州, chính trị gia thời Bắc Tống.
Khấu Chuẩn từ nhỏ đã mồ côi cha, gia cảnh
bần hàn, nhưng ông phát phẫn đọc sách, năm 19 tuổi đậu Tiến sĩ. Năm Cảnh Đức 景德nguyên niên, Khấu Chuẩn được bái làm Tướng quốc.
Khấu Chuẩn một đời ôm chí lớn, mấy lần
tiến, mấy lần thoái. Khi quân Liêu tấn công triều Tống, ông chủ trương kiên quyết
kháng cự, giục Chân Tông 真宗 đến Đàn Châu
澶州 đốc chiến,
cùng với Liêu đính ước “Đàn Châu chi minh” 澶州之盟.
Khấu Chuẩn làm quan thanh liêm, chính
tích nổi bật. Năm Thiên Hi thứ 4, Đinh Vị 丁谓và Lưu hoàng
hậu 刘皇后 vu hại Khấu
Chuẩn, ông bị biếm đến Lôi Châu 雷州, do bởi uất ức
mà mất.
Khấu Chuẩn không chỉ là một chính trị gia có chính tích nổi bật, mà còn là một thi nhân tài hoa, hiện có “Khấu Trung Công thi tập” 寇忠公诗集 truyền đời.
TIẾN SĨ ĐIỆN THÍ, NÍU LONG BÀO CAN NGĂN
Khấu
Chuẩn 寇准 sinh
ra trong một gia đình thư hương, tự là Bình Trọng 平仲,
người Hoa Châu 华州. Viễn tổ Tô Phẫn Sinh 苏忿生 từng tại triều
Vũ Vương 武王 thời Tây Chu đảm nhiệm chức Tư Khấu 司寇, nên con cháu đời sau lấy chức quan làm họ. Phụ thân
Khấu Tương 寇相 học
thức uyên bác, ứng chiếu đảm nhiệm làm Kí thất Tham quân 记室参军 cho
Nguỵ Vương 魏王, nhiều lần lập công, được phong làm Tam công 三公. Sau khi Khấu Chuẩn sinh ra chẳng bao lâu, Khấu Tương
qua đời. Gia cảnh dần suy, Khấu Chuẩn dựa vào sự thông tuệ của mình, khắc khổ học
tập, học thuộc các bộ thư tịch như Xuân Thu 春秋,
Tả truyện 左传, Công Dương truyện 公羊传...
Tháng 4
năm Thái Bình Hưng Quốc 太平兴国thứ 5 (năm 980),
ngày xuân ấm áp, gió mát thổi đến, hoa đào hoa lí nở khắp núi. Trong ánh sáng
mùa xuân, Khấu Chuẩn 19 tuổi cưỡi cao lớn sắc đỏ, đi xuyên qua những cánh đồng
hoang nhấp nhô, lên sườn núi, vượt khe suối, đến kinh thành Biện Lương 汴梁.
Khấu
Chuẩn tham gia khoa Hội thí, đậu Tiến sĩ cùng với Lí Hãng 李沆, Vương Đán 王旦, Trương Vịnh 张泳. Bốn vị “đồng niên” 同年là
“danh Tiến sĩ” 名进士 trong số các Tiến sĩ, được sự khen ngợi của các quan
viên. Học thức uyên bác của bốn vị “đồng niên” được mọi người kính phục, có được
tư cách tham gia Điện thí của Thái Tông 太宗.
Thái
Tông mặc long bào mới, đội hoàng quan. Bốn người theo lễ tiết triều kiến hoàng
đế, quỳ bái trên mặt đất. Hoàng đế Thái Tông nói rằng:
- Bình thân.
Bốn người
đứng dậy đáp tạ:
- Tạ chủ long ân.
Khấu
Chuẩn vầng trán rộng lộ vẻ cương nghị, quật cường không ai sánh bằng. Thái Tông
sau khi thấy qua Lí Hãng, long nhan lộ vẻ vui lòng, lại một lần nữa nhìn Khấu
Chuẩn, ngầm khen rằng:
- Đúng là một vị mĩ thiếu niên!
Thái
Tông trước tiên hỏi Khấu Chuẩn:
- Như thế nào mới có thể trở thành một vị quân
chủ tốt?
- Quân chủ dùng “đức” trị thiên hạ, giống như
sao Bắc đẩu toả sáng, thần dân giống như các sao khác vây quanh. Quân chủ bạo
ngược vô đạo, trung thần không dám nêu ý kiến, kẻ sĩ mưu trí không dám hiến kế,
quốc gia sẽ sinh loạn.
- Quốc gia như thế nào là giàu mạnh?
- Khuyến khích cày cấy dệt vải, giảm nhẹ thuế
khoá, giảm nhẹ hình phạt.
- Tuyển chọn quan lại như thế nào?
- Phế trừ chế độ cũ, nhậm dụng người có tài
năng
- Chấp pháp như thế nào?
- Phạm tội phải xử phạt, cho dù là vương công
đại vương cũng không ngoại lệ; làm tốt việc phải khen thưởng, cho dù là bách
tính cũng không ngoại lệ.
- Khanh đọc qua “Tôn Tử” chưa?
- Biết người biết ta, trăm trận không thua; không
biết người chỉ biết ta, một thắng một thua, không biết người không biết ta, mỗi
trận mỗi thua.
- Dụng binh như thế nào?
- Binh không đánh mà thắng địch.
Thái
Tông cười gật đầu, trao Khấu Chuẩn chức Đại lí tự bình sự 大理寺评事, đảm nhiệm Tri huyện huyện Thành An 成安 phủ Đại Danh 大名.
Thời
gian Khấu Chuẩn đảm nhiệm chức Tri huyện, nghiêm túc dựa vào quy định của quốc
gia trưng thu thuế và dao dịch, phế bỏ nhiều cách phân bổ cũ, giảm nhẹ việc
gánh vác của bách tính. Mỗi khi thu thuế và trưng dịch, ông cấm chỉ nha dịch áp
bức bách tính, dán cáo thị trước huyện nha, viết rõ danh tính, địa chỉ của đối
tượng được ứng trưng. Bách tính cảm kích muôn phần, chủ động phối hợp.
Khấu
Chuẩn khuyến khích cày cấy dệt vải và khẩn hoang, khiến trong cả huyện Thành An
không có một mảnh đất bị bỏ hoang, án kiện giảm nhanh, bách tính an cư lạc nghiệp.
Nhân vì chính tích của Khấu Chuẩn nổi bật, chỉ mấy năm mà không ngừng thăng
lên.
Khi
Thái Tông lên ngôi, thường động viên quần thần dâng lời nói thẳng. Có một lần,
Khấu Chuẩn lên triều, phát hiện các quan viên đang bàn luận việc nghị hoà với
Khất Đan 契丹. Ông cả giận, lập tức đề xuất, Khất Đan nhiều lần xâm
phạm biên cảnh, nên tăng thêm binh lực phòng thủ, không thể nghị hoà với Khất
Đan. Ông trình bày lợi hại, nói rất có lí. Ông được Thái Tông khen ngợi, thăng
làm Xu mật viện Trực học sĩ 枢密院直学士.
Thái
Tông khi xử lí đại sự, thường hỏi Khấu Chuẩn, Khấu Chuẩn có thể nói thẳng can
gián. Một lần nọ, Khấu Chuẩn tấu sự, do bởi ngôn từ quá khích, Thái Tông bị
kích nộ, đứng dậy bỏ đi. Khấu Chuẩn lập tức níu vạt long bào, giữ Thái Tông ngồi
xuống, cho đến khi Thái Tông đồng ý mới thôi. Thái Tông nói với Khấu Chuẩn:
- Trẫm được Khấu Chuẩn, giống như Đường Thái
Tông 唐太宗 được Nguỵ
Trưng 魏征vậy!
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 23/9/2021
Nguyên tác
KHẤU CHUẨN
寇准
Trong quyển
HỔ CHI UY
虎之威
Tác giả: Hàn Tố Văn 韩素文
Bắc Kinh: Trung Quốc Trường An xuất bản xã, 2006.