QUÂN ƯỚC ĐỖ
QUYÊN ĐỀ (135)
君約杜鵑啼
Chàng hẹn lúc chim Đỗ Quyên kêu
Đỗ quyên đề 杜鵑啼 / 杜鹃啼: Chim Đỗ Quyên kêu, còn gọi là Tử Quy 子规. Theo “Cầm kinh”
dẫn “Thục chí” “禽经”引 “蜀志” :
Lúc bấy giờ ở Kinh châu 荆州có một người từ trong giếng xuất hiện ra tên là Miết
Linh 鳖灵. Chết nới đất Sở, thây trôi ngược dòng đến phía nam Vấn
sơn 汶山 bỗng
nhiên sống lại, gặp Vọng Đế 望帝 được làm tướng. Về sau, sông Ung 壅 ở Vu
sơn Long đẩu 巫山龙斗 không chảy, dân đất Thục bị chết chìm, Miết Linh bèn đục Vu sơn, khai
thông Tam hiệp 三峡 cho
chảy xuống Khâu trạch 丘宅, dân mới sống được
trên đất liền. Người Thục trú ở Giang Nam 江南,
người Khương trú ở phía bắc thành, bắt đầu dùng cây dựng nhà, chu vi ba mươi dặm,
sai Miết Linh làm Thứ sử, hiệu là Tây châu 西州. Mấy năm sau, Vọng Đế thấy Miết Linh có công lớn
nên nhường ngôi hiệu là Khai Minh thị 开明氏. Vọng Đế tu đạo ở ẩn
nơi Tây sơn 西山, hoá thành chim Đỗ Quyên.
(Giả Tổ
Chương 贾祖璋: Điểu dữ văn học
鸟与文学. Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 2001)
Chim Đỗ Quyên thường kêu vào cuối mùa xuân. Lí Bạch 李白 trong
bài Tuyên Thành kiến Đỗ Quyên hoa 宣城见杜鹃花 viết rằng:
Thục quốc tằng
văn Tử Quy điểu
Tuyên Thành
hoàn kiến Đỗ Quyên hoa
Nhất khiếu nhất
hồi trường nhất đoạn
Tam xuân tam
nguyệt ức Tam Ba
蜀國曾聞子規鳥
宣城還見杜鵑花
一叫一回腸一斷
三春三月憶三巴
(Ở đất Thục từng nghe chim Tử Quy kêu
Tại Tuyên Thành lại thấy hoa Đỗ Quyên
Một lần kêu một lần đứt ruột
Cuối xuân tháng Ba, ta luôn nhớ đến quê nhà Tam Ba)
Tam Ba chỉ 3 quận: Ba quận 巴郡, Ba Đông 巴東, Ba tây 巴西, tức nước Thục, nay là Tứ Xuyên 四川.
http://www.rocidea.com/one?id=13010
Câu 134 ở trên:
Vấn quân hà nhật quy?
問君何日歸
Và câu 135 này, bản diễn Nôm “Chinh phụ ngâm diễn ca” tương truyền của Đoàn Thị Điểm là:
Hỏi ngày về ước nẻo quyên ca (126)
Huỳnh Chương Hưng
Quy
Nhơn 16/8/2021